Olağan çalışma tertibine geçen işyerleri için öne çıkan seçeneklerden biri, çalışan başına patrona ödenecek aylık 1.341 liralık prim takviyesinden yararlanma, bir öbür seçenek ise çalışanını fiyatsız müsaadeye göndermek olacak.
Türkiye’de birinci COVID-19 olayının görüldüğü 2020 yılı Mart ayından bu yana alınan kısıtlama tedbirleri sebebiyle kapanma noktasına gelen işyerlerine verilen en kıymetli takviye kalemi olan kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) takviyesi dün prestijiyle sona erdi. Bu dayanağın sona ermesiyle birlikte personel ve patronun önündeki seçenekler, çalışma hayatını adeta satranç sporuna döndürdü.
Masada iki seçenek var
İşyerindeki çalışma müddetlerinin süreksiz olarak azaltılması yahut durdurulması hallerinde, sigortalılara çalışamadıkları devir için gelir dayanağı sağlayan KÇÖ yerine, patronların önünde iki seçenek bulunuyor. Bunlardan olağan çalışma nizamına geçen işyerlerine, fiyat dayanağı yerine emekçi başına aylık 1.341 liralık prim dayanağı sağlanacak.
Yani burada takviye çalışana değil patrona verilecek. Patronların bir diğer seçeneği ise çalışanını fiyatsız müsaadeye göndermek olacak. Bu durumda ise çalışana 30 gün üzerinden ayda 1420.14 lira nakdi fiyat dayanağı ödenecek.
Yürürlükteki mevzuat uyarınca, çalışanların önünde bir de istifa seçeneği bulunuyor. COVID-19 devrine özel olarak getirilen hak kapsamında çalışanlar gerekli koşulları taşımak şartıyla istifa etmeleri halinde, 10 aya kadar işsizlik ödeneği alabilecekler. Bu seçenekten son 120 günde iş kontratı bulunup son 3 yıl içerisinde en az 600 günü bulunan personeller yararlanabiliyor.
Planlar sil baştan yenileniyor
Kısa çalışma ödeneği takviyesinin kaldırılmasının çalışma hayatına yönelik mümkün tesirlerini pahalandıran Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Elemanı Okan Güray Bülbül, işyerlerinin kısa çalışma takviyesi sonrasındaki periyoda yönelik planlama yapmaya başladıklarını bildirdi.
İşletmelerin kısa çalışmadan çıkan emekçilerden hangisini çalıştırmaya devam edeceği, hangisini fiyatsız müsaadeye göndereceğini belirlemek durumunda olduğunu belirten Bülbül, kimi işyerlerinin ise kapatma kararını hayata geçirmeye hazırlandığını kaydetti. KÇÖ takviyesinin geçen yıldan bu yana, salgınla çabanın merkezinde yer aldığını söyleyen Bülbül, bundan çıkan emekçilerin gelir kaybı yaşayacağını söyledi.
365 liralık bir gelir kaybı kelam konusu
3 bin lira brüt fiyatla çalışan bir çalışanın eline aylık 1.786 lira KÇÖ dayanağı geçtiğini bildiren Bülbül, “Bu emekçi 1 Nisan 2021 tarihinde fiyatsız müsaadeye gönderilip 30 gün üzerinden nakdi fiyat takviyesi aldığında eline 1.420,14 TL geçecek. Münasebetiyle 365,86 TL’lik bir gelir kaybı kelam konusu olacak” diye konuştu. Kısa çalışmadan çıkıp olağan sisteme geçen çalışanlar için ise patrona aylık 1.341 lira prim dayanağı sağlanacağını aktaran Bülbül, burada tercihin patrona ilişkin olduğunu vurguladı.
Kısa çalışma öncesindeki son 120 gün içinde iş kontratı olan ve 3 yıl içinde 600 gün çalışan çalışanların önünde fiyatsız müsaadeye gitmek yerine bir de istifa seçeneği bulunduğunu söyleyen Bülbül, “Bu durumdakiler kısa çalışma sonrası tekrar işsizlik ödeneğine hak kazanmadan işten ayrılsalar bile işsizlik ödeneği alabilecekler” dedi.
İşsizlik Sigortası Fonu 93 milyara geriledi
Bilhassa pandemi periyodunda istihdam kaybını önlemek hedefiyle epey faal kullanılan İşsizlik Sigortası Fonu’ndaki birikimli meblağ, 9 Mart 2021 prestijiyle 93 milyar 975 milyon liraya geriledi. 2019 sonunda toplam varlığı 131 milyar 541 milyon lira olan Fon, 2020’de 30 milyar lira civarında azalarak 103 milyar 213 milyon liraya geriledi. Bu yıl da aktif olarak kullanılmaya devam eden İşsizlik Sigortası Fonu’ndaki para, şubat sonu prestijiyle 98 milyar 166 milyon liraya, 9 Mart’ta ise 93 milyar 975 milyon liraya indi.
Böylelikle fondaki para 2019 yılı sonuna nazaran 37 milyar 166 milyon lira azalmış durumda. 2019’da geliri 40.3 milyar harcaması 36.4 milyar lira olan fonun 2020 yılı geliri 38.2 milyar liraya gerilerken, harcaması 66.5 milyar liraya çıktı. 2020 yılından bu yana fondan yapılan 79 milyar lira civarındaki harcama içinde en yüksek kalemi 32 milyar lira ile kısa çalışma ödeneği ödemeleri oluşturdu. Bu devirde teşvik ve dayanaklar için 22 milyar lira, nakdi fiyat dayanağı olarak 8.2 milyar lira harcandı.
Hüseyin Gökçe/Dünya