Girişimcilerin, teşvik dokümanı kapsamında yaptıkları yatırımlarda, gümrük vergisinden muaf olarak ithal ettikleri makine ve teçhizat meblağları, toplam sabit yatırım fiyatının yarısını aştı.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı datalarından yapılan derlemelere nazaran, geçen yıl ocak ayından bu yana toplam 241 milyar 881 milyon liralık sabit yatırım öngören projeler için teşvik evrakı düzenlendi.
Bu teşvik evrakları kapsamında 14 milyar 826 milyon dolarlık ithal makine ve teçhizat kullanılması öngörülüyor. İthal makine ve teçhizatın bugünkü fiyatı 119 milyar 794 milyon liraya karşılık geliyor. Bu data ise toplam teşvikli yatırımın yüzde 49,53’ü seviyesinde.
Cömert teşvikler veriliyor
Türkiye iktisadında yaşanan büyümenin istihdam oluşturabilmesi emeliyle katma kıymetli üretime yönelik özel teşvikler sağlanıyor. Bu kapsamda yatırım teşvik mevzuatında da makul periyotlarda yapılan değişiklikle, ithal eserlerin Türkiye’de üretilmesi başta olmak üzere, yatırımcılara vergi ve prim istisnaları, faiz, yatırım yeri üzere hususlarda cömert teşvikler veriliyor.
İthal makine tercih ediliyor
Her ne kadar yatırımlara yönelik verilen bu teşvikler, teşvik evraklı yatırımları adet ve meblağ bazında önemli oranda artırsa da yerli yatırımcıların, Türkiye’de üretilen makineleri kullanma yerine ithal makineleri tercih etmeleri dikkat çekiyor.
Pandeminin tüm aksiliklerine karşın 2020 yılında ihracatını 17 milyar doların üzerinde tutmayı başaran Türk makine üreticilerinin özverili üretimine karşın, geçen yıl yalnızca 11 aylık devirde ithal makine meblağı 25 milyar doları aştı.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bilgilerine nazaran, Türkiye’de Yatırımlarda Devlet Yardımı Hakkında Karar kapsamında gerçekleştirilen yatırımlardaki artış kadar, bunların kullandığı ithal makine ve teçhizatta da artış yaşanıyor. 2020 yılı Ocak ayından bu yana teşvik evraklı yatırım kapsamında toplam 241 milyar 881 milyon liralık sabit yatırım öngörüldü. Teşebbüsçüler bu yatırımlar kapsamında, gümrük vergisi istisnasından yararlanarak 14 milyar 826 milyon dolarlık makine ve teçhizat ithalatı yapacaklar. İthal makine ve teçhizatın bugünkü kurlarla (8.08) fiyatı 119 milyar 794 milyon lirayı buluyor. Diğer bir söz ile toplam sabit yatırımın yüzde 49,53’ü kadar makine teçhizat ithalatı yapılacak.
İthal makine ve teçhizatın, sabit yatırım içindeki hissesi 2021 yılının birinci iki ayında ise yüzde 50’nin üzerine çıktı. Bu kapsamda şubat sonu prestijiyle toplam 29 milyar 929 milyon liralık sabit yatırım öngörüldü. Bu yatırımlar için 1 milyar 879 milyon dolarlık makine ithalatı yapılacak. İthal makinenin TL cinsinden karşılığı 15 milyar 190 milyon lira ve sabit yatırıma oranı ise yüzde 50.75 düzeyinde.
Teşvik dokümanlarının ithalatı kolaylaştırıcı tesirini gözden kaçırmamak gerekir
Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Lideri Kutlu Karavelioğlu, makine ihracatının baz tesirinin olmadığı yılın birinci çeyreğinde yüksek artış sağlayarak olağanüstü bir performans gösterdiğini söyledi. İhracattaki bu muvaffakiyete karşılık ithalatın daha süratli arttığının altını çizen Karavelioğlu, “Bu mevzuda yatırımlarda yaşanan artışın tesiri olmakla birlikte, teşvik evraklarının ithalatı kolaylaştırıcı tesiri de gözden kaçırılmamalı” dedi. Bu evrakların, yerli malları hami önlemleri bertaraf ettiğini vurgulayan Karavelioğlu, “Teşvik sistemimize yerli makineleri özendirici açılımlar eklenmesi gerekiyor. Bu doğrultuda esasen var olan hazırlıkların süratle hayata geçirilmesi lazım. Bölümümüzün 10 milyar dolarlık üretim kapasitesi atıl halde duruyor. Kapasite kullanım oranımız yüzde 70 civarına lakin erişti” diye konuştu. Ölçeklerin büyütülebilmesi halinde ihracatın çok daha süratli artacağının altını çizen Karavelioğlu, “Türkiye, ikinci büyük ihracat kalemini üreten makine bölümüne ne kadar kaynak ayırırsa, o ölçüde katma paha yaratır” sözlerini kullandı.
“Komponent vergili, bununla üretilen makine ise vergisiz geliyor”
Türkiye Makine Federasyonu (MAKFED) Genel Sekreteri Zühtü Bakır, yerli makine imalatçılarının üretimde kullandıkları kimi komponentlerin ithalatında yüksek oranlı vergi alınırken, tıpkı kesimlerle yabancıların ürettiği makinelerin ise teşvik dokümanı kapsamında vergisiz ithal edildiğini söyledi.Sabit yatırımların yarısının makine teçhizattan oluştuğunu lisana getiren Bakır, “Şüphesiz her alanda makine imal ediyoruz diyemiyoruz. Lakin yatırım teşvikine mevzu olan eserlerin büyük kısmı ülkemizde üretilebiliyor. Lakin bizim makine üretirken muhtaçlığımız olan birtakım teknik komponentlerin ithalatında ek vergiler uygulanıyor. Üretimde yerlilik oranı yüzde 70’e dayanmış durumda. Biz komponentler için yüksek vergi ödüyoruz. Lakin tıpkı komponentlerle yabancıların ürettiği makineler, vergisiz olarak geliyor. Bu da ithal edilen makine ile imal edilen makine ortasında haksız rekabete yol açıyor” diye konuştu.
Hüseyin Gökçe/Dünya