Müjde Işıl – Sene 2004… Orhan Oğuz’un yönettiği ve başrollerini İpek Tuzcuoğlu, Ece Uslu, Has Namal’ın paylaştığı cinli dehşet sineması “Büyü”nün galası yapılıyor Maçka G-Mall’da. Dekor olarak kullanılan materyalin tutuşması sonucunda yangın çıkıyor ve galaya katılanlar, mevtle burun buruna geliyor. Bir yanda dumandan boğulma tehlikesi bir yanda izdihamda ezilme riski… Beşerler hastanelik oluyor. O galaya katılanlar ortasında Atilla Dorsay da var. “Sinemayı seviyoruz lakin uğruna ölecek kadar da değil” diye özetliyor o gece yaşananları.
İzleyici sayısı 500 bini geçen “Büyü”, günümüzde her hafta vizyonda bir ya da birkaç örneğini gördüğümüz cinli kaygı sinemalarının furyasını ateşleyen imal oldu. 2006’da Hasan Karacadağ, bir seriye evrilecek “Dabbe” ile çıktı karşımıza. Bu serinin her üretimi da küçümsenmeyecek seyirci sayılarına ulaştı. Sonrası ise çorap söküğü üzere geldi. “Musallat”, “Siccin” vs… Bu sinemalar, birçok alt çeşidi olan kaygı sinemasını ülkemizde neredeyse tek cinse indirgediler. Büyük bütçeli sinemaların olduğu haftalarda da vizyondalar, vizyona az sinema girdiği vakitlerde da… Birbirinden tuhaf isimleri ve “cin çarpmış” afişleri var. Pandemi nedeniyle duraksayan cinli sinemalar furyası, kısa bir ortadan sonra perdeye yine hâkim oldu.
Neden ve kime cin?
Genel ölçekte baktığımızda dünya sinemasında endişenin başkahramanları olarak vampirleri, kurt adamları ve zombileri görüyoruz. Hayaletleri ve bir dinî öge olarak şeytanı da bunlara dâhil edebiliriz. Dinî ve klâsik geçmişimiz ise üç harflileri, cinleri kaygı motifi olarak o kadar bilinçaltımıza yerleştirmiş ki cümle içinde isminin geçmesi bile kulağımızı çekip tahtaya vurmamıza yetiyor. Aşina olduğumuz ve inandığımız şeyden korkuyoruz doğal olarak. Kaygı sinemalarının cine takılmasının klâsik kodunu bununla açıklayabiliriz. Cin varsa kaygı var ve bundan korkmaya hazır seyirci de var.
Pekala, işin yapım boyutu nasıl? Senaryo için uzun uzadıya baş yormaya gerek kalmıyor. Cinin varlığı kâfi. Geniş bir takıma gereksinim yok. Minimal bir takımla kısa vakitte çekilebiliyor. Direktör koltuğunda çok hünerli isimler aranmıyor. Oyuncu takımı için de ünlü isimlere ihtiyaç yok; rol yapanın korktuğunu seyirciye muhakkak etmesi kâfi. Biçimsel estetiğin falan bahsi bile geçmiyor. Müthiş yüzlü bir afiş, içinde cin geçen tuhaf bir isim, amatör bir oyuncu takımı, sessizlik anında patlayan müzikler ve çokça “böööö” sahnesi derken yapım tamam. Bütçelerin büyük kısmı efektlere ve makyaja gidiyor. Onun dışında zorlayıcı bir masraftan bahsetmek güç. Bütçesi yüksek, masrafı fazla olmayınca ziyan etmek de zorlaşıyor elbette. Bilhassa de cinli sinemaların, birçok bağımsız ve ödüllü yerli/yabancı üretimin seyirci sayısını katlayan kemik izleyicisi olduğu düşünüldüğünde…
Seri imalata dönüşen cinli sinemalar furyası yaklaşık 20 yıldır sinemalarımızda uzunluk gösteriyor. Yüksek kriterleri olmadığı, pek çok çeşide nazaran şablonlarla süratli ve basitçe kotarılabildiği için bu üretim devam edecek üzere görünüyor. Endişe sinemamızda yeni akım, tahminen de kaygı anlayışımızı yenilediğimizde
gerçekleşecek.
‘Furyaya dönüştükçe kalite düştü’
Milliyet Sanat muharriri Hasan Az Derin, vizyona giren sinemaları asla kaçırmaz ve her sinemayla ilgili yorumunu hiç yüksünmeden paylaşır. Münasebetiyle yerli dehşet sinemaları hakkında onun müşahedesi ve değerlendirmesine kulak vermekte fayda var. Az, bu furyanın geldiği noktayı yorumluyor.
“2000’lerin başında, neden sinemamızdan lokal dehşet ögelerini kullanan endişe sinemaları çıkmıyor, diye hayıflanırdık. Seyrek örneklerle başlayan bu tip dehşet sinemaları giderek bir furyaya dönüştü. Lakin biz düzgüne gitmesini beklerken yapım kaliteleri, senaryoları ve oyunculukları daha da berbatlaştı. Bunun farklı nedenleri var. Birinci başlarda düşük bütçelere karşın yeterli gelir getiren sinemalar, giderek daha fazla yapımcının ilgisini çekmeye başladı. Bütçeler gittikçe daha çok düştü fakat her şeye karşın, bu stil sinemaların daima bir seyirci kitlesi olduğu için bu sinemalar kâr etmeye devam ettiler. Fakat artık neredeyse, bir sinema sinemasının taban gereklerini yerine getirmeyecek kadar düşük bütçelere gerilemiş durumdalar. Bu sinemalarda çoğunlukla genç oyuncular ve direktörlerle çalışılıyor. Onlar da büyük ihtimalle çok para almayıp bunu bölüme giriş için bir fırsat olarak görüyorlar.
Neden hâlâ izlendiklerine gelince… Bu sinemaların gösterime girdiği salonların çoğunlukla sosyoekonomik seviyesi ve eğitim düzeyi düşük bölgelerde olması dikkat alımlı. Tekrar bu bölgeler çoğunlukla muhafazakâr bölgeler. Bu da birçoklarını İslami endişe olarak tanımlayabileceğimiz ve ekseriyetle korkutmaktan çok uzak olan bu sinemaların gaye kitlesinin kaygı sineması hayranları değil, sinemayı kendilerine ucuz bir buluşma yeri olarak konumlandıran muhafazakâr çiftler olduğunu gösteriyor. Kimi vakit izleyecekleri sinemanın ne olduğunu bile incelemeden salona giren çiftler, öbür yerde yapamayacakları ufak yakınlaşmaların fırsatını bulabiliyorlar.”