14 Mayıs seçimlerine 40 günden kısa bir mühlet kalmışken dünyanın büyük bir kısmı de bu seçime odaklanmış durumda. O denli ki başta ABD olmak üzere Avrupa, Orta Doğu ve Asya’daki ülkelerin çeşitli gazeteleri, Türkiye’nin içinde bulunduğu siyasi durumu satırlarına taşıyor.
İşte dünya basınında Türkiye gündemi…
ABD BASINI
BLOOMBERG: “FİNLANDİYA’NIN NATO’YA KATILACAK OLMASIYLA İTTİFAK KUZEYE YANLIŞSIZ GENİŞLİYOR”
“Finlandiya NATO’nun 31. üyesi olarak Rusya’nın, Avrupa’nın güvenlik görünümünü altüst eden Ukrayna işgalinin sebep olduğu çalkantılı üyelik sürecini tamamlamış oldu. Finlandiya 5. Hususun güvenlik garantilerini ve caydırıcılığını kazanacak lakin NATO’nun eşiği arkasında kalan yakın komşusu İsveç’i acı-tatlı bir biçimde geride bırakmak zorunda kalacak. NATO dışişleri bakanları bunu, salı günü ilerleyen saatlerde Brüksel’de bir bayrak merasimiyle kutlayacak. İskandinav ülkelerinden sırf birinin kabul edilmesi, NATO Arktik bölgesindeki mevcudiyetini artırmak isterken İttifakın kuzeye genişlemesini yarım bırakacak.
Finlandiya’nın eklenmesi tıpkı vakitte NATO’ya Rusya ile 1,300 kilometre daha hudut ekleyerek doğu kanadını iki katına çıkaracak. Finlandiya ordusu açısından üyelik, İttifakınki ile halihazırda uyumlu savunma güçlerinin kullandığı teçhizatla birlikte yıllardır süren yakın iş birliğinin bir doruk noktası olacak. NATO’ya katılma isteği, Rusya’nın komşusu Ukrayna’ya saldırmasıyla tetiklendi ve Finliler, aynısının kendi başlarına gelebileceği çıkarımına varınca üyelikle ilgili kamuoyunda bir U dönüşü gerçekleşti. Finlandiya tam teşekküllü bir üye olarak 5. Unsurun karşılıklı savunma taahhütlerinden yararlanacak -yani müttefikler, birinin akına uğraması halinde yardıma gelmek zorunda- ve İskandinav ülkesinin de başkalarını savunması gerekecek.
Rusya Ukrayna’daki savaşa saplanmış durumdayken sonlu bir tehdit yaratsa da müttefikler, Moskova’nın, savaşın akabinde güçlerini yine konuşlandırma kapasitesini hafife almıyor. Finlandiya’nın kabul edilmesi, Blokun, üyeleri Estonya, Letonya ve Litvanya’yı savunmak için Baltık Denizi civarındaki bölgeyi inanca almasını sağlayacak çünkü bu ülkeler Rusya’nın saldırganlığına karşı potansiyel birer maksat olarak görülüyor. Birebir vakitte, ordusu soğuk savaşlar konusunda eğitimli olan bir Arktik ülkesi daha ittifaka katılıyor ki bu da Kuzey’in, Rusya ve Çin’in artan mevcudiyeti ışığında stratejik kıymet kazandığı bir periyoda denk geliyor.
NATO açısından Finlandiya’nın katılması tarihindeki en süratli üyeliğe işaret ediyor çünkü Finlandiya, iki İskandinav ülkesi geçen yılın mayıs ayında başvurduğundan beri bir yıldan az bir müddet içerisinde üyelik kazanmış oldu. En son katılan ülke Kuzey Makedonya idi ve 20 yıl sürmüştü. İsveç ile birlikte Ukrayna ve Gürcistan da NATO’nun kapısında bekliyor. Finlandiya’nın askeri ekipmanı ortasında çok sayıda ağır silah ve tank yer alıyor. Tıpkı vakitte yaşlanmakta olan F/A-18 Hornets filosunun yerine Lockheed Martin Corp.’tan 64 tane F-35A savaş uçağının teslimatını bekliyor.”
AL MONITOR: “ERDOĞAN VE KILIÇDAROĞLU ORTASINDAKİ KIYASIYA YARIŞ?”
Türkiye’de 14 Mayıs’ta yapılacak olan cumhurbaşkanlığı ve milletvekilli seçimlerine altı haftadan az bir mühlet kala, kamuoyu yoklamaları iki baskın aday Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve muhalefet önderi Kemal Kılıçdaroğlu ortasında sıkı bir rekabet olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin en saygın anket kuruluşlarından biri olan MetroPoll’un hafta sonu yayımladığı ve mart ayında yaptığı seçmen davranışları araştırması, Cumhuriyet Halk Partisinin (CHP) Genel Lideri ve Millet İttifakının cumhurbaşkanı adayı Kılıçdaroğlu’nun yüzde 2,6 üzere az bir farkla önde olduğunu ortaya koydu.
Yılın başından bu yana MetroPoll’un yaptığı araştırmalardan elde edilen sonuçlar Kılıçdaroğlu’nun açığı kapattığına işaret ediyor. Erdoğan’a verilen dayanak ocaktaki yüzde 45,9 düzeyinden martta yüzde 42 düzeyine geriledi. Bu, Türkiye’nin yıkıcı sarsıntılarla sarsıldığı ve hükümetin reaksiyonunun eleştirildiği bir periyottu. Kılıçdaroğlu’na dayanak oranı ise yüzde 43’ten yüzde 44,6’ya yükseldi. Bununla birlikte, daha detaylı bakıldığında sonuçlar iki favori isim ortasındaki yarışta daha incelikli bir görüntüyü resmediyor.
Kılıçdaroğlu’nun 14 Mayıs’taki cumhurbaşkanlığı yarışını kazanıp kazanmayacağı sorusuna, iştirakçilerin yüzde 43’ü kazanır formunda cevap verirken yüzde 50’ye yakını kazanamaz karşılığını verdi. Ayrıyeten Kılıçdaroğlu’nun kazanmayacağını söyleyenlerin oranı aralık ayında yaklaşık yüzde 32 iken, artık iştirakçilerin yaklaşık yüzde 60’ı Kılıçdaroğlu’nun zafer kazanmasını bekliyor. MetroPoll Yöneticisi Özer Sencar, “Üç ayda fark büyük ölçüde kapandı.” dedi. Erdoğan ile ilgili tıpkı soruya iştirakçilerin yaklaşık yüzde 48’i cumhurbaşkanının üçüncü periyot için seçimleri kazanmasını beklediği, yüzde 45’i ise kaybedeceği halinde karşılık verdi. Kılıçdaroğlu’na oy verme olasılıkları sorulduğunda, yaklaşık yüzde 45 olumlu karşılık verirken, yüzde 49’dan fazlası vermeyeceğini söyledi.
Bu ortada, yaklaşık yüzde 44 Erdoğan’ı destekleyeceğini söylerken, yüzde 52 adaylığını desteklemeyi reddetti. Kılıçdaroğlu’nun yüzde 2,6’lık üstünlüğüne ait yorum yapan Sencar, dataların “seçimin yazgısını Muharrem İnce ve kararsızların belirleyeceğini” gösterdiğini söyledi. İnce, dört cumhurbaşkanı adayından biri. Birinci tıpta mağlup olduğu 2018 seçimlerinde CHP liderliğindeki ittifak ismine Erdoğan’a karşı yarışmıştı. Washington Enstitüsü Türkiye Araştırmaları Programı Yöneticisi Soner Çağaptay, İnce ve öteki aday Sinan Oğan’ın Kılıçdaroğlu’nun oylarını çekip “14 Mayıs’ta muhalefeti bölerek yarışın 28 Mayıs’taki ikinci tipe kalmasına neden olabileceğini” söyledi.
Diğer anketler, Kılıçdaroğlu’na daha fazla dayanak verildiğini gösteriyor. TAG Araştırması geçen hafta CHP önderinin yaklaşık yüzde 51,8, Erdoğan’ın ise yüzde 42,6 oy aldığını gösterdi. Öbür adaylar İnce ve Oğan, sırasıyla yüzde 3,2 ve yüzde 2,5 oy aldı. Lakin Türkiye’deki partizan kamuoyu yoklamaları dünyasında, Erdoğan’ın kazanacağını varsayım edenler var. Optimar Research tarafından mart ayında yapılan bir ankette Erdoğan yüzde 47,4 ile öndeyken Kılıçdaroğlu yüzde 45,3 ile onu takip ediyor. Araştırmalar, seçmen kümeleri ortasındaki bayan ve gençlerin muhalefetten yana olduğunu gösteriyor.
Cumhurbaşkanlığı seçimiyle birlikte yapılacak milletvekilliği seçimlerinde bayanların oy kullanma niyetlerine ait Toplumsal Demokrasi Vakfı tarafından perşembe günü yayımlanan araştırma, Erdoğan’ın Adalet ve Kalkınma Partisinden (AK Parti) CHP’ye bir geçiş olduğunu gösterdi. Ankete katılanların yaklaşık yüzde 38’i 2018 parlamento seçimlerinde oylarını AK Parti’ye verdiğini lakin bunların sırf yüzde 27’si bir sonraki seçimde iktidar partisine oy vereceğini söyledi. 2018’de yüzde 28 CHP’yi desteklediğini söylerken, önümüzdeki seçimler için bu oran iki puan yükseldi.
Diğer bir değerli demografik sınıf ise genç seçmenler. Erdoğan’ın 20 yıllık iktidarından diğer bir şey bilmeyen yaklaşık altı milyonluk bu küme önümüzdeki ay birinci defa oy kullanacak. 25 yaş altı yaklaşık 13 milyon seçmen var. Bupar Araştırma ve Danışmanlık Lideri Erdal Akaltun’a nazaran 10 gençten sekizi AK Parti liderliğindeki Cumhur İttifakı dışındaki adaylara oy verecek. Akaltun, firması tarafından yakın vakitte yapılan bir ankete atıfta bulunarak, “Mevcut tertipte birinci defa bir iktidar değişikliği mümkünlüğü gençleri heyecanlandırıyor.” dedi.
IstanPol Enstitüsünün kurucu ortağı Edgar Sar, genç seçmenlerin birçoklarının hükümetin giderek artan otoriter yaklaşımından etkilendiğini söyledi. Sar on yıl evvel ülke çapındaki hükümet aksisi protestolara atıfta bulunarak, “2013 Seyahat Parkı devrinde Z nesli 15 yaşındaydı. O yaştan itibaren AK Parti’nin otoriterleşmeye başladığı periyodu gördüler ve bir evvelki jenerasyonun sahip olduğu toplumsal imkanlara ulaşamadılar.” dedi.
CNN INTERNET: “ERDOĞAN’IN SİYASİ MUKADDERATI TÜRKİYE’DEKİ KÜRTLER TARAFINDAN BELİRLENEBİLİR”
Türkiye’nin baskı gören Kürt yanlısı partisi, ülkenin yaklaşan seçimlerinde belirleyici bir rol oynayarak yirmi yıldır iktidarda olan Recep Tayyip Erdoğan’ı koltuğundan edebilecek kadar dengeyi değiştirebilir. Analistlerin söylediğine nazaran Kürt yanlısı Halkların Demokratik Partisinin (HDP) geçen ay, kendi cumhurbaşkanı adayını çıkarmayacağını açıklaması Türkiye Cumhurbaşkanı ve Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) Genel Lideri için önemli bir darbe oldu. Analistler bu atağın HDP destekçilerinin Erdoğan’ın rakibine oy vermesine imkân tanıdığını belirtiyorlar. HDP’den 23 Mart’ta yapılan açıklamada, “Türkiye’nin ve toplumunun geleceğini şekillendirecek bir dönüm noktasıyla karşı karşıyayız.
Tek adam iktidarına karşı tarihi sorumluluğumuzu yerine getirmek için 14 Mayıs seçimlerinde cumhurbaşkanı adayımızı çıkarmayacağız.” denildi. Bu karar, seçmen tabanı daralmaya başladıktan sonra son on yılın yarısını HDP’ye baskı yaparak geçiren Türk güçlü adamı için bir ironi. HDP’nin eski başkanı Selahattin Demirtaş yaklaşık yedi yıldır mahpusta ve parti, militan Kürdistan Emekçi Partisi (PKK) ve kontaklı kümelerle irtibat ve iltisakı olduğu kuşkusuyla mahkeme tarafından kapatılma olasılığıyla karşı karşıya. Lakin tesiri yeniden de Türkiye siyasetinin gidişatını belirleyebilir. HDP’nin aday göstermeme kararı, Erdoğan’ın ana rakibi Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun HDP eş liderlerini ziyaretinden yalnızca üç gün sonraya rastladı.
Türk medyasına nazaran Kılıçdaroğlu gazetecilere yaptığı açıklamada, “Kürt sorunu dahil” Türkiye’nin sıkıntılarının tahlilinin parlamentoda olduğunu söyledi. Altı partili Millet İttifakı isimli muhalefet bloğunu temsil eden Kılıçdaroğlu, Erdoğan’a karşı yıllardır yarışan en güçlü rakip. HDP, bütün gücüyle Kılıçdaroğlu’nun destekleyip desteklemeyeceğini şimdi açıklamasa da analistler seçimlerin belirleyicisinin HDP olduğunu söylüyorlar. HDP Eş Genel Lider Yardımcısı ve Kürtlerin çoğunlukta olduğu Diyarbakır ilinin Milletvekili olan Hişyar Özsoy, CNN’e yaptığı açıklamada, “Açıklamamız, itinayla hazırlanmış bir siyasi söylemdir. Cumhurbaşkanı adayımız olmayacak ve bu hamleyi nasıl istiyorlarsa o halde yorumlamayı milletlerarası topluma bırakıyoruz.” dedi.
Uzmanlar, HDP’ye yönelik baskının, bu partinin Erdoğan için yarattığı siyasi tehditten ve ayrılıkçı bir militan hareketin neşet ettiği etnik azınlık durumundaki Türkiye’nin Kürtlerini temsil eden ana partilerden birisi olma pozisyonundan kaynaklandığını söylüyor. HDP ile Kürt halkının Erdoğan ile karmaşık bir münasebeti var. Erdoğan, daha evvelki yıllarda Kürtlere daha fazla hak vererek ve lisanlarının kullanımı üzerindeki kısıtlamaları kaldırarak bu topluma yönelik jestler yapmıştı. Geçmişte HDP ile samimi bağlantılar kuruldu, Erdoğan, PKK ile kısa süren bir barış sürecindeyken HDP ile işbirliği yaptı. Lakin Erdoğan ile HDP ortasındaki alakalar daha sonra bozuldu ve HDP, PKK ve temaslı örgütleri maksat alan kapsamlı bir baskıya maruz kaldı. Memleketler arası Azınlık Hakları Grubu’na nazaran Kürtler Türkiye’deki en büyük azınlık ve nüfusun yüzde 15 ila yüzde 20’sini oluşturuyor. HDP’nin Kılıçdaroğlu’nu destekleyip desteklemeyeceği aşikâr değil lakin analistler, Kılıçdaroğlu ile HDP ortasında kasıtlı olarak konulmuş bir aranın muhalefet adayı için yararlı olabileceğini söylüyorlar. –Belirsiz Durum– HDP’ye yöneltilen suçlamalar, onu seçimler sırasında bilinmeyen bir duruma sokuyor.
Şu anda HDP; Türkiye, ABD ve Avrupa Birliği tarafından terör örgütü olarak tanımlanan PKK ile kontaklı olduğu kuşkusuyla Anayasa Mahkemesinde açılan bir dava ile karşı karşıya. Her an kapatılabileceğinin farkında olan HDP’nin adayları TBMM’ye seçilmek için Yeşil Sol Partinin şemsiyesi altında yarışacak. İstanbul’daki Koç Üniversitesinde Siyaset Bilimi Profesörü ve “Sıfır Noktasına Dönüş” isimli Türkiye’deki Türk-Kürt sorunu üzerine bir kitap yazan Murat Somer, muhalefetin HDP ile ittifak yaptığı görülürse Erdoğan’ın önderi olduğu AK Partinin, medyadaki tesirini, muhalefeti PKK yanlısı olarak göstererek muhaliflerin prestijini sarsmak için kullanabileceğini belirtiyor. HDP’nin Erdoğan’ın iktidarına yönelik tehdidi, katıldığı birinci genel seçim olan Haziran 2015 seçimlerinden sonra ortaya çıktı.
Seçimlerde yüzde 13 oranında oy alarak AK Partiye 2002’den bu yana birinci kere Parlamentodaki çoğunluğunu kaybettirdi. Ama Erdoğan beş ay sonra erken seçim daveti yaptı ve yapılan seçimlerde HDP’nin dayanağı yüzde 10,7’ye düştü ve AK Parti de çoğunluğunu yine sağladı. “Bu seçimlerde HDP belirleyici zira Türkiye’deki Kürt oylarının yaklaşık yarısını alıyor.” diyen Somer, daha muhafazakâr Kürt seçmenlerin klâsik olarak Ak Partiye oy verdiğini belirtiyor. Geçen ay, küçük bir Kürt-İslamcı parti olan HÜDA-PAR seçimlerde Erdoğan’ı destekleyeceğini açıkladı. Hüda Par daha evvel hiçbir vakit parlamentoya girememişti. HDP, durumunun önümüzdeki ay yapılacak oylamanın sonucu için kilit ehemmiyete sahip olduğunu biliyor lakin tıpkı vakitte hassas bir durumda.
“Oyunu akla yatkın oynamak istiyoruz ve çok dikkatli olmamız gerekiyor.” diyen Özsoy, partisinin “çok yakışıksız bir çok milliyetçi telaffuzla seçimlerin Kılıçdaroğlu ile öbürleri halinde kutuplaştırıldığı kirli bir siyasi ortamdan” kaçınmak istediğini belirtiyor. Partinin 2012 yılında çeşitli gayelerle kurulduğunu söyleyen Özsoy, bunlardan birinin “Kürt sıkıntısının barışçıl ve demokratik çözümü” olduğunu belirtiyor. Somer, partinin PKK’nın “bir inisiyatifi” olarak görüldüğünü bunun daha sonra hükümetin terörle çaba ismine HDP’ye ağır bir baskı uygulamasına yol açtığını söylüyor. Partinin eski önderi Demirtaş tesirli bir figür olmaya devam ediyor.
Washington DC’deki Brookings Enstitüsü’nde konuk araştırmacı olan Aslı Aydıntaşbaş, Türk hükümetinin HDP ile PKK ortasında irtibat kurmaya çalıştığını lakin şimdiye kadar ikisi ortasında “gerçek bir bağlantı” olduğunu kanıtlayamadığını söyledi. Aydıntaşbaş, CNN’e verdiği demeçte, Erdoğan sonrası bir Türkiye’nin Türkiye’deki Kürtlere ve Kürtlerin çoğunlukta olduğu partilere biraz nefes alma alanı sağlayabileceğini belirterek birçok Kürt seçmenin yakın vakitte Erdoğan’ın kampından ayrıldığına dikkat çekti. Aydıntaşbaş, “HDP için bu seçimler, ideolojik bir seçimden daha fazlasıdır. Bu, bir hayatta kalma problemidir.” diyor. Hişyar Özsoy, partisinin sırf Türkiye’deki Kürtler için değil tüm azınlıklar için tehlikede olan şeyii anladığını belirterek, “Burada sorumluluğumuzun şuurundayız. Rolümüzün farkındayız. Belirleyici pozisyonunda olduğumuzu biliyoruz.” diyor.
THE WASHINGTON POST: “NEDEN İSVEÇ DEĞİL DE FİNLANDİYA NATO’DA”
Finlandiya salı günü NATO’nun 31. üyesi oldu. Bu, Avrupa’nın güvenlik görüntüsünü değiştirecek ve Rusya’nın NATO ile olan hududunu artıracak. Finlandiya ayrıyeten ittifakın 5. unsurundaki kolektif savunma düzeneği kapsamında müdafaa elde edecek. İsveç’in üyelik süreci ise Macaristan ve Türkiye’nin dayanağını almadığı için şimdilik duruyor. –Rusya Finlandiya’nın NATO’ya Katılmasına Nasıl Bir Reaksiyon Verdi?– Rus yetkililer, Finlandiya’nın NATO üyeliği o kadar değerli değilmiş üzere gösterdi ve Ukrayna’nın tersine Finlandiya’nın Rusya’ya tehdit teşkil etmediğini -dolayısıyla da Rusya’nın Finlandiya’ya tehdit teşkil etmediğini- öne sürdüler. Yeniden de Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, NATO’nun bu yeni üyeye ait adımlarını izleyeceklerini belirtti.
Peskov, Finlandiya’da neler olduğunu, NATO’nun Finlandiya topraklarını silah, sistem ve altyapı konuşlandırma açısından nasıl kullanacağını yakından izleyeceklerini belirtti. Peskov, Finlandiya’nın NATO’ya resmen katılmasından evvel gazetecilere verdiği brifingde “Buna bağlı olarak tedbirler alınacak.” dedi. –İsveç Neden NATO’da Değil?– Hem Finlandiya hem de İsveç için onay süreci şaşırtan derecede uzun sürdü. En büyük mahzurlardan biri, İsveç’i militan Kürdistan Emekçi Partisi (PKK) ile kontaklı “teröristleri” iade etmeyi reddettiği için eleştiren Türkiye oldu. İsveç’te Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a karşı düzenlenen ve bir Kur’an’ın yakıldığı protestolar bağlantılara daha da ziyan verdi. Macaristan da İsveç’in NATO üyeliğini şimdi Mecliste oylamış değil.
Macar hükûmetinin sözcüsü Zoltan Kovacs, geçen hafta bir blog yazısında, Macaristan’ın onay vermeden evvel İsveç konusunda yaşadığı çok sayıda sorunu çözmek için vakte gereksinim duyacağını belirtti. Her ne kadar birinci etapta Finlandiya ve İsveç’in üyelik konusunda birebir yolu izleyeceği düşünülmüş olsa da iki ülkeden yetkililer, İsveç’in muhtemelen daha çok adım atması gerekeceğini kabul etti. Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinisto, cuma günü Ankara’da Erdoğan ile düzenlediği ortak basın toplantısında, “Finlandiya’nın NATO üyeliği İsveç olmadan yarım kalır üzere hissediyorum.” dedi. Lider Biden da salı günkü açıklamasında İsveç’in NATO üyelik teşebbüsünün kısa müddette onaylanmasını umduğunu belirtti ve “İsveç’i en kısa vakitte NATO üyesi olarak kabul etmeyi dört gözle bekliyorum ve Türkiye ile Macaristan’ı onay süreçlerini gecikmeksizin tamamlamaya teşvik ediyorum.” dedi
ALMANYA BASINI
HANDELSBLATT: “TÜRKİYE VE YUNANİSTAN… ERDOĞAN ROTASINI BATI İSTİKAMETİNE ÇEVİRİYOR”
–Onlarca Yıldır Süregelen İhtilafların Akabinde Türkiye ve Yunanistan Birbirlerine Gerçek Adım Atıyor. Erdoğan’ın Batı’ya Her Zamankinden Daha Çok Gereksinimi Var– İki NATO ülkesinin savunma bakanlarının bir ortaya gelmesi, olağan vakitlerde kıymetli bir haber değildir. Ancak bu olayda o denli çünkü burada Yunanistan ve Türkiye kelam konusu. Nikos Panagiotopoulos ile Hulusi Akar ortasında salı günü gerçekleşecek olan buluşma, Washington’da, NATO’da ve AB’de yakından izlenecek. Atina ile Ankara ortasındaki yakınlaşma, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dış siyasetinde kıymetli bir rota değişikliğine işaret ediyor. Bakanlar toplantısı, Türkiye’nin güneydoğusundaki Hatay’da gerçekleşecek. Şubat ayı başlarında bölgede meydana gelen yıkıcı zelzelelerde 50 binden fazla insan öldü.
Yunanistan, daha felaket günü kurtarma takımları ve yardım gereçleri gönderen birinci ülkelerden biriydi. Hükümet yanlısı Türk gazetesi “Hürriyet”, Yunanca “Efharisto poli file” yani “Çok teşekkürler, arkadaşlar” manşetini attı. Daha birkaç hafta evvel Erdoğan, Atina’yı roketli taarruzlarla tehdit etmişti. Akabinde sürpriz bir formda 25 Mart’taki Yunanistan ulusal bayramı için diplomatik tebrik iletisi gönderdi ve “iş birliği ve bağlarımızı geliştirme çabaları” kelamı verdi. Erdoğan yalnızca dostça tabirlerle yetinmedi. Yıllardır haftada birkaç defa Ege adaları üzerinden büyük bir gürültü kopararak alçaktan uçan Türk askeri pilotları, geçen yılki 234 uçuşa kıyasla şubat ve mart aylarında bir tek uçuş bile gerçekleştirmedi. Yunanistan Savunma Bakanı Panagiotopoulos, “Rahatlama kayda paha.” diyor.
Atina ile yakınlaşma, Türkiye’nin Batı’ya açılımının bir modülünü oluşturuyor. Ankara’daki hükümet, mart ayının başından bu yana daha evvel katılmadığı Rusya’ya yönelik Batı yaptırımlarını kısmen uyguluyor. Boeing üzere Amerikan uçak tiplerini kullanan ve hasebiyle yaptırımlara tabi olan Rus hava yolları yakında Türk havalimanlarına iniş yapamayabilir. Finlandiya’nın NATO üyeliğine onay vermesi de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Batı’nın güzeline gidecek adımlarından biri olsa gerek. Aylarca süren müzakerelerin akabinde Türk Meclisi geçen hafta sonunda İskandinav ülkesinin iştirakini onayladı. Erdoğan’ın çark edişinin nedenleri, jeopolitik durumun tekrar değerlendirilmesiyle ilgili olabilir. Türkiye, savaşın başında bir yanda Batı ile başka yanda Rusya ortasında bir orta bulucu olarak tarafsız duruşundan yararlanarak tahıl muahedesi üzere mutabakatların yapılmasını sağladı ve bundan ekonomik olarak da muazzam avantajlar elde etti.
Savaş başladığından beri Rusya ile ticaret, artan fiyatlar nedeniyle üç katına çıktı. ABD, Rusya’ya yönelik bu yaptırımların aşılması halinde Türk şirketlerini tekraren yaptırım uygulamakla tehdit etmişti. AB de Rusya’ya yönelik yaptırım paketlerinden birinde, AB kurallarını aşan şirketlere yönelik ikincil yaptırımlar tehdidinde bulunmuştu. Savaş uzadıkça Erdoğan’ın riskli istikrar oyununu sürdürmesi daha da zorlaştı. En değerli siyasi ve ekonomik ortaklarının birden fazla Türkiye’nin batısında yer alıyor. Mayıs ayındaki seçimlerde cumhurbaşkanlığı yarışını kazanmak istiyorsa, Batı’nın siyasi dayanağına gereksinimi var. Erdoğan’ın sarsıntı felaketinden sonra yine yapılanma için de Batı’nın yardımına gereksinimi var.
FRANKFURTER RUNDSCHAU-INTERNET: “HÜKÜMET İKTİSAT SAYILARINI GÜZELLEŞTİRİYOR… ERDOĞAN SEÇİMLERİN ÖNCESİNDE TÜRKİYE’Yİ HAKİKAT YOLDA GÖRÜYOR”
–Devlet İstatistik Kurumu TÜİK, Türkiye Seçimleri Öncesi Enflasyon Sayılarını Yüzde 50,51’e İndiriyor. Bağımsız Ekonomik Kuruluşları ise İki Kat Fazlasından Yola Çıkıyor– Türkiye’de 14 Mayıs’ta yapılacak seçimlerden kısa bir müddet evvel Türk İstatistik Kurumu (TÜİK) yıllık enflasyon sayısını yüzde 55,18’den yüzde 50,51’e indirdi. TÜİK’e nazaran enflasyon, bir evvelki aya nazaran yalnızca yüzde 2,29 arttı. Lakin bağımsız iktisat araştırmacıları çok daha yüksek enflasyon oranlarından yola çıkıyor. 7 –Et, Ayakkabı ve Giysi Yüzde 10’un Üzerinde Pahalılaştı– Ekonomik araştırma enstitüsü ENA Grup’a nazaran yıllık enflasyon, yüzde 112,51 oldu. Enflasyon oranı, bir evvelki aya nazaran yüzde 5,08 arttı.
Tek başına dana eti fiyatı bir evvelki aya nazaran yüzde 12,93, giysi ve ayakkabı fiyatları yüzde 11,62 arttı. İstanbul Ticaret Odası da TÜİK’in bildirdiğinden daha yüksek bir enflasyon oranı bildiriyor. Onlara nazaran fiyatlar yüzde 73,01 arttı. “Bir kilo kıyma 350 TL, 1 kilo peynir 200 TL, 1 kilo soğan 20 TL.” Milletvekili Murat Buyruk (CHP) Twitter’da durumu, “İnsanlar tek tek ve gramla almaya başladı.” kelamlarıyla yorumladı. –Avro ve ABD Doları 12 Ayda Yüzde 30 Arttı– Para ünitesinde devam eden kıymet kaybı, Türkiye halkını mustarip etmeye devam ediyor. Bir avro şu anda 20.90 TL’den, ABD doları ise 19.2 TL’den fazla. 12 ayda avro yüzde 29,7, ABD doları yüzde 30,6 paha kazandı. Bilhassa yurt dışından çok fazla ithalat yapmak zorunda kalan bir ülke için para ünitesindeki çöküş her alanda hissedilen büyük bir sorun.
Türkiye’de bilhassa düşük gelirliler çok zorlanıyor. Burada taban fiyat yalnızca 8.500 TL (407 avro). –Erdoğan, “Türkiye’nin Yüzyılı”ndan Bahsediyor– Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise ülkesini hakikat yolda görüyor. Erdoğan, “Bugüne kadar 2023 amaçlarımız ışığında yol kat ettik. Bundan sonra Türkiye’nin asrın vizyonuna yanlışsız ilerleyeceğiz.” diyor. Erdoğan’ın Maliye Bakanı Nureddin Nebati de feci ekonomik sayılara karşın optimist açıklamalarda bulundu. Nebati, “En değerlisi, enflasyondaki bu düşüş sırasında Türkiye yatırım, istihdam ve üretimde rastgele bir kayıp yaşamadı bilakis bu devirde hem istihdam hem de cumhuriyet tarihindeki ihracat rekorları tıpkı anda kırılmıştır.” dedi
EVANGELISCHE ZEITUNG: “SURİYE: ERDOĞAN YEZİDİLERİ DİN DEĞİŞTİRMEYE ZORLUYOR”
Suriye’nin kuzey bölgesinin bir kısmı yıllardır Türkiye’nin denetiminde. Tehdit Altındaki Halklar Topluluğu insan hakları aktivistleri, işgalcilere ve federal hükümete karşı önemli savlarda bulunuyor. Tehdit Altındaki Halklar Topluluğuna (GfbV) nazaran Türk hükümeti, Suriye hudut bölgesindeki dini azınlıklara baskı yapmayı sürdürüyor. GfbV’nin bildirdiğine nazaran işgal altındaki Suriye kenti Afrin’deki Yezidiler vefatla tehdit ediliyor ve zorla din değiştirmeye maruz kalıyor. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bölgede yalnızca Sünni Müslümanlara müsamaha gösteriyor.
Diğer dinlere ve Kürt azınlığa mensup şahısların İslam’a geçmek zorunda bırakıldığı, aksi takdirde hudut dışı edilecekleri bildiriliyor. –Federal Dışişleri Bakanlığı Milisleri Destekliyor– Suriye’nin kuzeyindeki kimi bölgeleri Türkiye’nin denetiminde. Bu yerler ortasında, bir vakitler çoğunlukla Kürtlerin yaşadığı Afrin kenti de bulunuyor. Mart 2018’den beri Türk kuvvetleri tarafından işgal edilen bölgede yaşayan lokal nüfusun birden fazla buradan kaçtı. Sivil toplum kuruluşları yıllardır insan hakları ihlallerinin olduğundan bahsediyor. GfbV, federal hükümete Afrin ve Suriye genelinde İslamcılara yönelik siyasi, diplomatik ve bilhassa mali dayanağı durdurma davetinde bulundu. Federal Meclis Yezidilere yönelik soykırımı resmen tanıdığından yardımları durdurması bilhassa kıymetli. Oradaki milisler, Türkiye yanlısı Suriye muhalefet kümesi Suriye Devrimci ve Muhalif Güçler Ulusal Koalisyonunun silahlı kanadı. Bu küme, Federal Dışişleri Bakanlığı tarafından destekleniyor
REDAKTIONSNETZWERK DEUTSCHLAND: “TÜRKİYE’DE ÜRETİLEN BİRİNCİ YERLİ ELEKTRİKLİ SUV ARTIK PİYASAYDA… BİRİNCİ SİPARİŞ ERDOĞAN’A TESLİM EDİLDİ”
Türkiye, kendi geliştirdiği birinci SUV’unun seri üretimine başladı. Otomobile olan talep o kadar fazla ki birinci araçların olası sahipleri için çekiliş gerekiyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a ise teslimatta öncelik tanındı ve kendisi aracını teslim aldı bile. Hanımefendi’ye “Anadolu Kırmızısı”, Beyefendi’ye ise “Gemlik Mavisi”… Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan, pazartesi günü Ankara’da Cumhurbaşkanlığı Sarayı önünde, büsbütün elektrikli SUV olarak üretilen birinci iki TOGG T10X modelini teslim aldılar. Erdoğan, “60 yıllık bir hayal bugün gerçek oluyor.” dedi. Bu, 1961 yılına bir imaydı. Türkiye o periyot birinci yerli üretim olan fakat seri üretime hiç geçemeyen İhtilal arabasını tanıtmıştı. Bu sefer ise işleri yolunda gitmeliydi ve gitti de. Orta uzunluk elektrikli SUV’dan bu yıl 20 bin adet üretilecek. Bunlardan 8 bini devlete ve şirket çalışanlarına satılacak. Yani başlangıçta yalnızca 12 bini piyasaya satışa sunuluyor.
177.400 talip, 3 bin avroya eş paha bir depozito ile bekleme listesine alındı. Ağır talep nedeniyle araçlar için çekiliş yapılacak. Yıllık üretimin daha sonra 100 bin araca çıkartılacağı söz ediliyor. Bağımsız tekerlek süspansiyonu, çok sayıda yardımcı sistem, ses denetimi, EuroNCAP çarpışma testinde beş yıldız… TOGG teknik açıdan da son derece yeni bir donanıma sahip. İhracatın ise 2024 yılında başlaması planlanıyor. Araba, barok tasarımı ve bol ölçüde kromu ile öncelikle lokal alıcıların beğenisini hedefliyor. Versiyona bağlı olarak 45.300 ila 58.100 avroluk bir ödeme yapmanız gerekiyor. Hasebiyle TOGG’un maliyeti bir VW ID.4 yahut bir Tesla Model Y’den daha az değil. Hükümet bu ortada TOGG’un pazar fırsatlarını uygunlaştırmak için Çin menşeli elektrikli otomobillerin ithalat vergilerini yüzde 40 artırdı. TOGG’un menzili, batarya boyutuna bağlı olarak kağıt üzerinde 314 ile 523 kilometre ortasında değişiyor.
Şehir içinde ise bu daha az oluyor elbette. Şarj işi bir sorun zira Türkiye’de büyük kentler dışında çok az şarj istasyonu var. Türk otomotiv sanayi, ülkenin en kıymetli ihracat kolu. Fakat ülke şu ana kadar kendine ilişkin bir model üretmemiş, bunun yerine Ford, Fiat, Toyota, Renault, Hyundai, Mercedes ve MAN üzere yabancı markaların araçlarını monte ediyor. TOGG, şanssız İhtilal’den bu yana yerli üretim manasında birinci gelişme. Lakin aracın bileşenlerin yüzde 49’u hala yurt dışından geliyor.
Yeni otomobil Erdoğan için, seçim kampanyasında bir yıldız oldu. Erdoğan için TOGG’la asıl hedef, cumhurbaşkanlığı seçimlerine altı hafta kala, Türk iktisadının verimliliğini göstermek. Cumhurbaşkanı Erdoğan, araç tesliminde “TOGG, ülkemizin global prestijini simgeliyor.” dedi. Erdoğan’ın TOGG’u ne sıklıkla kullanacağı ise belgisiz zira kendisi ekseriyetle Mercedes Maybach ile dolaşmayı tercih ediyor. Türkiye Cumhurbaşkanı, yurt dışı seyahatlerine de uçakla götürdüğü bu zırhlı makam otomobillerinden oluşan bir filoya sahip. Bu biçimde ABD Lideri Joe Biden ve Kremlin işvereni Vladimir Putin ile eşit seviyede olduğuna inanıyor
VORWARTS: “TÜRKİYE SEÇİM ARİFESİNDE… “ERDOĞAN BADİRE YAŞAYABİLİR”
Sosyal Demokrat Parti (SPD) Genel Lider Yardımcısı Serpil Midyatlı, mart ayı sonunda siyasi temas ve görüşmelerde bulunmak üzere Türkiye’deydi. Midyatlı gazetemize verdiği mülakatta, zelzele bölgesi hakkındaki izlenimlerini anlattı. Kendisi ayrıyeten mayıs ayındaki seçimlerin akabinde yaşanabilecek mümkün bir hükûmet değişikliğinin nedenlerini de aktardı.
Kai DOERING: Mart ayının sonunda SPD Genel Lideri Lars Klingbeil ve beraberindeki küçük bir SPD heyetiyle birlikte üç günlüğüne Türkiye’ye gittiniz. Bu seyahate dair izlenimleriniz nedir?
Serpil MİDYATLI: Seyahati evvelce planlamış olmamıza karşın tüm görüşme, inceleme ve temaslar, şubat ayı başlarında Türkiye’nin güneydoğusunda meydana gelen vahim zelzeleden etkilendi. Şunu net olarak söyleyebilirim ki Erdoğan hükûmetine yönelik büyük memnuniyetsizlik tüm temas ve görüşmelerimizde öne çıktı. Beşerler felaketle baş başa bırakılmışlık hissine kapılmıştı.
Bu durum, mayıs ayında yapılacak Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimleri öncesinde ülkede var olan değişim havasını güçlendiriyor.
DOERING: Pekala, ülkede -deprem felaketi dışındaki- mevcut durum ve genel hava nasıl?
MİDYATLI: Durum birçok vatandaş açısından epeyce düşünceli ve çok sıkıntı. İstanbul’da çeşitli sivil toplum temsilcileriyle görüştük. Bir sendika temsilcisi bize, örgütlenmek isteyen emekçilerin kovulduğunu ve grev haklarının kısıtlandığını söyledi. Türkiye’de yaşayan çok sayıdaki Suriyeli sığınmacının durumu da bilhassa makûs. Bayanlar da önemli formda baskı altında ve kısıtlanmış vaziyette. Bu nedenle muhtemel yeni bir hükûmete ait temel taleplerden biri, Türkiye’nin gelecekte İstanbul Sözleşmesi’ne yine uymasıdır.
DOERING: Pekala, zelzele bölgesindeki durumu nasıl gördünüz, buraya dair izlenimleriniz nedir?
MİDYATLI: Durum hâlâ çok şiddetli ve meşakkat da çok. Biz Gaziantep yakınlarındaki bu devasa sarsıntı alanın lakin çok küçük bir kısmını ziyaret edebildik. İnsanların, tüm sıkıntı kurallara karşın pes etmemesini etkileyici buldum. Kardeş partimiz CHP’nin Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, milletvekilleri ve öteki CHP’li siyasetçileri çok süratli bir formda bölgeye kanalize ederek çok satıda yardım faaliyetini organize etti. Parti böylelikle muhalefet içinden büyük bir sorumluluk almış oluyor. Seyahat ettiğimiz bölgeden -aynı vakitte CHP bayan kolları lideri da olan, bir nevi bayan hareketi koordinatörü de sayılan- Milletvekili Aylin Nazlıaka sorumlu.
DOERING: Siz daha çok Gaziantep ilinin sarsıntıdan ağır etkilenen ilçesi Nurdağı’ndan bahsediyorsunuz. Zelzeleden iki ay sonra bölgede durum nasıl artık?
MİDYATLI: Durumu tanım etmek çok güç. Birçok insan muhtemelen daha evvel yıkık yahut çökmüş bir mesken görmüştür, lakin artık orada nitekim ortada hiçbir şey yoktu. Her yer büsbütün moloz ve yıkıntıdan ibaretti. Nurdağı’nda artık tamamı evsiz ve çadırlarda yaşamak zorunda olan yaklaşık 40 bin kişi bulunuyor. Hayatta kalanlar konutlarını ve işlerini kaybetti. İçme suyu temini daima olarak inançsız ve aksıyor. İnternet ise orta sıra kullanılabiliyor ki bu da bağlantı halinde olmak ve tıpkı vakitte çocukların okula gitmesini sağlamak için kıymetli bir etken. Nurdağı üzere yüzlerce ilçe var. Gördüklerimi katiyen çabucak unutamayacağım. Ziyaretimize verilen birinci reaksiyonun şükran duygusu olması ise daha da dikkat cazipti. Türkiye’deki beşerler Almanya’nın yardım ve desteğininin birinci günden beri farkındalar.
DOERING: Almanya’nın yapabileceği daha fazla bir şey var mı?
MİDYATLI: Şu kademede çabucak değil. Daha fazla yardım daha fazla yine yapılanmayla ilgili. Zelzele sonucunda yine yapılanma için son derece kıymetli olan çok sayıda kamu kesimi çalışanı 7 da kayıp. CHP ismine Hatay bölgesiyle ilgilenen İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Ekrem İmamoğlu ile milletvekili seçimlerinden sonra yine yapılanmanın düzenlenmesine yardımcı olmak için Türkiye’ye kent plancılarından oluşan bir heyet göndermeye çalışacağımız konusunda anlaştık. Bir öteki özel yardım projesi de SPD ile ilgili: Çocuklar için hala çadırı olmayan bir Roman köyündeydik. Bu, SPD içinde toplamak istediğimiz 3 bin avroya mal olacak. Bu türlü bir çadır, çocukların nihayet okula dönebilmelerine de yardımcı olacaktır. Bunu kendileri de çok isterler, böylelikle biraz olağanlık nihayet geri dönebilir.
DOERING: Siyasi bir değişim havasından da kelam ettiniz. Zelzele ve nasıl ele alınacağı mayıs seçimlerini ne kadar etkileyecektir?
MİDYATLI: Bu mevzuda bir tespit yahut yargıda bulunamak sıkıntı. Lakin insanların hükûmetin yetersiz kriz idaresine duyduğu öfke kadar, bir değişim havası da aşikar. Hem muhalefet hem de hükûmet, seçimlerin ertelenemeyecek kadar kıymetli olduğu konusunda hemfikir. Muhalefet bu kere erkenden durum aldı ve altı partiden oluşan geniş bir ittifakla uğraş ediyor. Türkiye’de daha evvel hiç bu türlü bir şey olmamıştı ve bence bu adım Erdoğan için hayli külfetli olabilir. Kemal Kılıçdaroğlu şu anda kamuoyu yoklamalarında önde.
DOERING: İttifak, kimileri çok farklı olan altı partiyi bir ortaya getiriyor. Burada kararlılık ve istikrar ne derece sağlam?
MİDYATLI: Tarafların aslında mutabık kaldıkları hususlarda bir çeşit ön koalisyon muahedesi yapmış olmalarını olumlu buluyorum. Bu ön koalisyon muahedesi 260 sayfadan oluşuyor. Kilit nokta, hepsinin hukukun üstünlüğünü istemesidir. Parlamenter sistemin rolünün güçlendirilmesi ve tüm siyasi tutsakların hür bırakılmasından da bahis var. Bunların hepsinden seçimden evvel bahsediliyor olunması bana ziyadesiyle inanç veriyor. CHP’de, öteki şeylerin yanı sıra, milletvekili seçimleri için listedeki 600 koltuk için 3 binden fazla adayın olması da olumlu havayı söz ediyor. Erdoğan’ın AKP’si ise aday bulmakta zorlandı.
DOERING: Birebir vakitte tekraren hükûmet baskısına maruz kalan Kürt HDP’yi de ziyaret ettiniz. Orada seçime nasıl bakılıyor?
MİDYATLI: Tüm muhalefet partileri çok sakin davranıyor. İktidarın özel kontrol ve baskısı altında olduğu kesin olan HDP, oy kullanamama riskini göze almamak için seçimden kısa bir müddet evvel kendisine yeni yol buldu. Parti seçimlere “Yeşil Sol Parti” olarak isimlendirilen bir hareketle girebilir. HDP ayrıyeten Kemal Kılıçdaroğlu’na dolaylı fiili takviye manasında kendi cumhurbaşkanı adayından da vazgeçiyor. Özetle, demokratik seçimlerle değişim yaratma isteği çok büyük.
DOERING: Son olarak: bu seyahatten SPD-CHP alakası açısından yanınızda, aklınızda nasıl his ve kanılarla ayrılıyorsunuz?
MİDYATLI: İki kardeş parti ortasındaki bağlantıyı katiyen güçlendirmek istiyoruz. Lars Klingbeil, bir SPD Genel Lideri’nin son ziyaretinin on yıl evvel olmasının saçma olduğunu vurguladı. Bu nedenle, iki taraf ortasında nizamlı aralıklarla toplantı ve konferanslar yapılmasını da önerdi. Ayrıyeten Alman ve Türk bayan toplumsal demokratlarını daha yakından bir ortaya getirmek istiyorum. Kemal Kılıçdaroğlu da Jusos’u yazın Ege’de CHP’li gençlerin yürüttüğü bir gençlik kampına davet etti. Bütün bunlar önümüzdeki yıllarda iş birliğini güçlendirebilir
WEB.DE: “UZMANLARA NAZARAN TÜRKİYE’DEKİ SEÇİMLERDE MUHALEFETİN BAHTI YÜKSEK”
–Türkiye, 6 Şubat’ta Yaşanan Sarsıntının Akabinde Hem Siyasi Hem Toplumsal Açıdan Zorlanıyor. 14 Mayıs’ta Yeni Cumhurbaşkanı’nın Kim Olacağına Karar Verilecek. Recep Tayyip Erdoğan Açısından Kurallar Hiç Olmadığı Kadar Olumsuz. Türkiye Uzmanı Günter Seufert’in Durum Değerlendirmesi–
JAN-HENRIK HNIDA: Sayın Seufert, zelzele sonrasında Türkiye’de aktüel durum nasıl?
GÜNTER SEUFERT: Sarsıntının etkilediği bölgelerde yaşayanların yüzde 25 ila 30’u, Türkiye’nin öbür bölgelerindeki akraba ve arkadaşlarının yanına sığındı. Bu durum iktisadın tekrar canlanmasını zorlaştırıyor.
HNIDA: Pekala beşerler ne durumda? Gereğince yardım alabiliyorlar mı?
SEUFERT: Konteyner temini hala yetersiz. Yurt dışından gelen arama kurtarma grupları döndüğünden beri bölge hiçbir biçimde sakinleşmedi. Hükümetin, afet bölgelerine materyal tedarikinde ve bölgeye ulaşımda dindar-muhafazakar sivil toplum kuruluşlarını tercih ettiği istikametinde hararetli tartışmalar var. Ebeveynlerini kaybeden çocuklara ne olacağı konusu da muamma. Bu çocukların dindar-muhafazakar vakıflara teslim edildiklerine dair kuşkular kelam konusu.
HNIDA: Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı, zelzele bölgesinde en az 105 bin binanın büsbütün yahut 10 kısmen yıkıldığını belirtti. Yıkılan bina sayısı bu derece yüksek olmasaydı can kaybı da daha düşük olabilir miydi?
SEUFERT: Hiç elbet. Türkiye’de, 1999 yılındaki sarsıntının akabinde imar yönetmeliği koşulları sıkılaştırıldı. Son zelzelede yıkılan binaların neredeyse yarısı, bahsedilen yönetmelikten sonra inşa edildi. Bu noktada, mevcut sistemde imar yönetmeliğine uyulmadığı, kuralların yerine getirilmediği kuşkusu ortaya çıkıyor.
HNIDA: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2019 yılında “imar barışı” ismiyle kusurlu binalar için af çıkardı.
SEUFERT: Birebir affı zelzelenin vurduğu bölgede, son lokal seçimlerden evvel de uyguladı. Yapılaşmayı kolaylaştırarak oy kazanmak istedi. Bundan dört yıl evvel, Mühendis ve Mimarlar Odaları Birliğini yapı kontrol prosedürlerinin dışına iten iktidar partisi AKP, kontrol yetkisini belediyelere verdi. Böylelikle yolsuzlukların önü açılmış oldu çünkü yeni sistemde yetkililerden birine rüşvet vermek, işin yürümesi için kâfi hale geldi.
HNIDA: Bu, karın canın önüne geçtiği manasına mı geliyor?
SEUFERT: Motamot o denli. Müteahhitler inşaatlarını daha ucuza mal ederken AKP de oyunu artırdı. Zelzele bölgesinin üçte ikisi AKP’li belediye liderleri tarafından yönetiliyor. Bu noktada iktidar partisinin hem ulusal hem de lokal açıdan sorumluluğu var. AKP, seçmenlerin yüzde 35 ila 40’ının takviyesini aldığının da farkında. Erdoğan’ın felaketin birinci günlerindeki düşük performansının, sadık seçmenler üzerinde pek bir tesiri olmadı. Düşük performans sadece kararsız olan seçmenleri iktidar partisinden uzaklaştırdı. Yapılan anketlerde muhalefetin açık orta önde olduğu görülüyor. Sarsıntıdan evvel ise başa baş bir yarış kelam konusuydu.
HNIDA: Muhalefet adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun 14 Mayıs seçimlerinde muvaffakiyet yakalama bahtı var mı?
SEUFERT: Yıllardır sönük bir performans sergileyen Kılıçdaroğlu, son devirde umut vadeden bir adaya dönüştü. Erdoğan üzere her şeyi bilen bir otokrat manzarası çizmemesi girdiği pek çok seçimi kaybetmiş olmasına karşın Kılıçdaroğlu’na altı muhalefet partisini Erdoğan’a karşı savaşmak için ortak bir masada buluşturma gücü verdi. Hararetli tartışmalara sükunet, içerik ve siyasi fikir birliği özelliklerini ekledi. Zelzele bölgesine süratle intikal etti, gerçek isteklerde bulundu ve kararlı bir biçimde hükümeti eleştirdi. Kılıçdaroğlu, Erdoğan’ın tam bilakis daha az popülist ve daha çok ekip oyuncusu kimliğiyle karşımıza çıkıyor.
HNIDA: Erdoğan’ın kaybetme ihtimali ne kadar gerçekçi?
SEUFERT: Muhalefet şu anda önemli bir talih yakalamış durumda. Hükümet, dış siyaset krizleri üretme yeteneğini kaybetti. Yunanistan’a yöneltilen tondaki değişim bunun bir örneği. Erdoğan, sarsıntıdan evvel Doğu Akdeniz’deki Yunan adalarından birini işgal etme tehdidinde bulunurken artık bu mevzuyla ilgili çıt çıkmıyor.
HNIDA: İç siyasetle ilgili ne söylemek istersiniz?
SEUFERT: AKP’nin toplumu kendi gerisinde birleştirme isteği bağlamında şaibeli terör akınları yaşanabilir. Mevcut durumda değişim olasılığından bahsetmek mümkün.
HNIDA: Sizce Cumhurbaşkanı seçim mağlubiyetini kabul eder mi?
SEUFERT: Halk, sonuçların birbirine çok yakın olmaması halinde Erdoğan’ın yenilgiyi kabul edeceğini düşünüyor. Öte yandan pek çok kişi de hükümetin sonuçları manipüle edeceği fikrinde. Muhalefet buna karşı koymak için seçim gözlemcileri görevlendirecek. Erdoğan, kaybetmesi durumunda tıpkı Netanyahu üzere birinci üç ila altı ay içinde geri dönmeye çalışabilir. En muhtemel senaryo bu çünkü Erdoğan, muhalefetin şiddetli bir uğraş verdiğinin farkında ve aksi bir durumun toplumu memnuniyetsizliğe sürükleyebileceğini biliyor. Kimse, Erdoğan’ın misyon periyodunda yaşanan dev yolsuzluk skandalları nedeniyle yargılanacağına inanmıyor. Devlet içinde kelam konusu yargılamayı engelleyecek güç sistemlerinin olduğu varsayılıyor
İNGİLTERE BASINI
THE TELEGRAPH: “BU HOŞ ÜLKE BU YIL HER ZAMANKİNDEN DAHA FAZLA İNGİLİZ TURİST İSTİYOR”
Türkiye’nin her vakit olduğu üzere 2023 yılında da ziyaretçilere açık ve misafirperver olması, Akdeniz’in bu hoş noktasına daima gidenler için sürpriz olmayacaktır. Bir Türk’ün tabiatında olan sıcaklığı, misafirperverliği, direnci ve serinkanlı yapısı göz önüne alındığında şubat ayında meydana gelen müthiş afet karşısında bile öbür bir şey beklemezler. Türkiye’nin konuk ağırlamaya yönelik şiddetli isteği, ülkenin trajik kaybını hiçbir biçimde azaltmıyor. 50 bini aşkın insanın vefatının yasının yanı sıra trajediden etkilenen milyonlarca insanın karşı karşıya olduğu zorluklar da devam ediyor. Bu art plan dikkate alındığında birçok kişi, bu yıl Türkiye’yi ziyaret etmenin yanlışsız bir karar olup olmadığını merak edecektir. Hareketli İstanbul’dan karlı bozkırlardan geçerek ülkenin doğusundaki Erzurum’a uzanan uzun bir tren ve kara yolu seyahatinden yeni dönmüş biri olarak sizi temin ederim ki mahallî halk neden tereddüt edildiğini anlamıyor. Türkiye’nin başşehri Ankara’da istasyondan inerken bir yolcu arkadaşımızın da dediği üzere “İnsanların Türkiye’den uzak durması faydadan çok ziyan verir”.
Turizm gelirlerinin gayrisafi ulusal hasılanın yüzde 12’sini oluşturduğunu bilen İstanbul merkezli Talisman Tur’dan Erkan Karpuz seyahatimizin başında, “Güneydoğu bölgesinde birkaç özel seyahat çeşidini iptal ettik lakin tiplerimizin birden fazla devam ediyor ve bundan sonra Türk iktisadının ziyaretçilere her zamankinden daha fazla gereksinimi bulunuyor.” dedi. Türkiye’nin büyük bir ülke olduğunu ve zelzelenin merkez üssünün İstanbul’a 700 mil, Fethiye’ye 600 mil ve jeolojik mükemmeller diyarı Kapadokya’ya 300 mil kadar uzaklıkta olduğunu belirtmek gerekiyor. Akdeniz’in tatil merkezi Antalya’daki Mithra Seyahat’ten Berry Voss, “Tabii ki şu anda Hatay ve Kahramanmaraş’ı (depremden en makus etkilenen vilayetlerden ikisi) ziyaret etmek istemezsiniz ancak Türkiye’de çok sayıda hoş yer bulunuyor. Birlikte çalıştığımız Hollandalı ajanslardan biri olan Rosetta Reizen, Türkiye tiplerinde güneydoğu destinasyonlarını tıpkı derecede inanılmaz hoşluktaki kuzeydoğu bölgesindeki öteki yerlerle değiştirdi ve depremzedelere yolcu başına 50 avro bağış yapıyor.” biçiminde konuştu.
Depremzedelere bu biçimde yarar sağlamak için turizmi kullanmak takdire şayan bir hareket. Akdeniz kıyılarının gözdesi Kalkan yakınlarındaki Patara Viewpoint Otel’den Anne Louise de şunları lisana getirdi: “Bizimki üzere turistik bölgelerdeki otel ve bar çalışanlarının birçok sarsıntıdan etkilenen bölgelerdeki ailelerin çocuğu ve bu sıkıntı vakitte ailelerini desteklemek maksadıyla para kazanmak için işlerine gereksinimleri bulunuyor. Hasebiyle bu yaz Türkiye’ye gelin. Türkiye’nin size muhtaçlığı var.” Türkiye’de insanların hayatlarını tekrar kurmasına dayanak olmak, bu süper ülkeyi ziyaret etmek için yalnızca bir neden.
Alkol hükümetin koyduğu vergiler nedeniyle orantısız bir halde değerli fakat birbirleriyle rekabet eden restoranlar ve barlardaki fiyatlar İngiltere’deki Wetherspoons’daki fiyatlarla çabucak hemen birebir. Olağan bir yılda Türkiye’nin karşı konulamaz güneş, deniz, kum, sıcak misafirperverliği, kusursuz mutfağı, tarihi yerleri ve mükemmel görüntülerinin pazarlamaya çok gereksinimi olmuyor. Bu yıl ise biraz farklı. Türk halkı, ülkelerinin kusursuz yerlerini ziyaretçilerle paylaşmaya için her zamanki üzere 9 geçmişten çok geleceğe bakıyor
EL ŞARK EL EVSAT: “MOSKOVA MÜZAKERELERİ… RUSYA VE SURİYE’NİN TÜRK VARLIĞIYLA İLGİLİ GÖRÜŞLERİ BİRBİRİNE UYMUYOR”
Rusya, Türkiye, Suriye ve İran’dan heyetler, Şam-Ankara olağanlaşma sürecini aksatan pürüzleri ortadan kaldırmak maksadıyla Dışişleri Bakan Yardımcıları seviyesinde ikili müzakereleri başlattı. Rus Dışişleri Bakanlığından bir kaynak, pazartesi günü, “halihazırda Moskova’da düzenlenmekte olan istişareler dizisinin, Rusya, İran, Suriye ve Türkiye Dışişleri Bakanları toplantısına hazırlık” bağlamında olduğunu söyledi. Kaynak yapılan hazırlık müzakerelerinin tabiatı yahut masadaki gündem hakkında ayrıntılı izahatta bulunmasa da görüşmelerin ikili çeşitlerle başladığı biliniyor. Kapalı kapılar gerisinde yapılan hazırlık toplantılarının Moskova ile Şam ortasında görüş farkı olduğunu göstermesi ise dikkat çekti.
Bu durum hükumete yakın haber ajansı SANA’nın paylaştığı haberlerde de görüldü, Rus diplomasi kaynaklarından sızan bilgilerde de. Rus basınının SANA’dan aktardığına nazaran “Suriye’nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne hürmet ve Türkiye’nin Suriye’deki yasa dışı varlığını sonlandırmak bakımından Rusya ve Suriye’nin görüşleri uyumluydu.” Meğer bir Rus diplomatik kaynak “el Şark el Evsat’a”, “Rus Dışişleri Bakanlığında Suriyeli heyetle dörtlü Dışişleri Bakan Yardımcıları görüşmesine hazırlık bağlamında yapılan görüşmeyle ilgili olarak” SANA tarafından aktarılanların yanlışsız olmadığını anlattı. Kaynağın anlatımına nazaran “Suriye ve Rusya’nın Türkiye’nin Suriye’deki yasa dışı mevcudiyetiyle ilgili olarak tıpkı görüşte olduklarına dair söylenenler asla gerçek değil.” Kaynak şunları söyledi: “Rusya ve Astana kümesi, gerisinden Suriye ve Türkiye Cumhurbaşkanlarının buluşmasının gelmesi beklenen Dışişleri Bakanları seviyesindeki toplantıya hazırlık olması için bu görüşmeyi düzenleme teşebbüslerinde bulundular.
Rusya, bilhassa Suriye’nin kuzeyinde Türkiye’nin rolünün ehemmiyetini takdir ediyor. Askerî varlığının şu anda sükûnet ve çatışmasızlık durumunun koruma edilmesi noktasında ehemmiyeti var. Türkiye’nin Suriye topraklarındaki askerî varlığının geleceği Türkiye ile Suriye ortasındaki müzakerelerin ekseni olmalı. İki taraf da şartları mevcut durumuna getiren kaideleri göz önüne almalı ve bu şartları güzelleştirmenin yollarını bulmalı.” Rus diplomat, “Rusya’nın sürekli altını çizdiği tavrın bu olduğunu, bunun Astana kümesi, Soçi konferansları ve BM ile iş birliği içinde anayasa komitesi yazım kümesi buluşmaları seviyesindeki çok sayıda buluşmayla birlikte mevcut durumun tahlil hazırlığına katkı sağladığını” vurguladı, ayrıyeten Rusya’nın teşebbüsüyle Şam’da mültecilerle ilgili iki memleketler arası konferans düzenlendiğini hatırlattı. Kaynak, “Rus Dışişlerinde Suriyeli heyete Suriye-Türkiye ilgilerinin tahlile ulaştırılmasının değerine dair vurgu yapıldığını, çünkü Türkiye’nin Suriye krizinin tahliline tesirli ve büyük bir katkı sağlayabileceğini, Suriyeliler ortası uzlaşının Suriye’nin toprak bütünlğünü, topraklarının tamamı üzerinde egemenliğini ve yabancı güçlerin çıkışını garanti altına alacağını” da ekledi.
REUTERS: “TÜRKİYE’DEKİ ÇEKİŞMELİ SEÇİMLERDE CHP’DEN AYRILAN ADAY, ERDOĞAN’I KURTARABİLİR”
Analistlere ve anketlere nazaran Tayyip Erdoğan’a 2018 yılındaki bir seçimde yenilen, ikinci defa aday olan siyasetçi Türkiye’de mayıs ayında gerçekleştirilecek olan seçimi ikinci tipe bırakabilir ve Cumhurbaşkanı’nın kazanma mümkünlüğünü artırabilir. Ana muhalefet Cumhuriyet Halk Partisinin(CHP) eski mensubu Muharrem İnce, geçtiğimiz ay uğraşa dahil oldu ve hafta sonunda oy pusulalarındaki yerini aldı, Erdoğan’ın rakipleri ortasında muhalefetin oylarının bölüneceği istikametindeki telaşları artırdı. 18 Birtakım anketlerde İnce’ye verilen takviye yüzde 5’ten fazla görünüyor, Panoramatr tarafından geçtiğimiz ay gerçekleştirilen bir ankette bu oran yüzde 10’u gördü. Anketörler ve analistler, İnce’nin destekçilerinin olağan kaidelerde ana muhalefetin adayı ve Erdoğan’ın 20 yıllık iktidarına seçimdeki en büyük meydan okumayı gerçekleştirecek olan kişi CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’na oy vereceğini belirtiyor.
Panoramatr araştırma yöneticisi Osman Sert Reuters’a ,”İnce’nin adaylığının en kıymetli sonucu seçimleri ikinci tipe götürmek olacaktır.” yorumunda bulundu. Sert, İnce’ye verilen geçtiğimiz ayki anketlerde yüzde 10 olan dayanağın seçim yaklaştıkça düşebileceğini savundu, “Ancak bu türlü bir erime olsa bile seçimin ikinci cinse kalmasını engellemez.” dedi. Birtakım analistler İnce’nin Kılıçdaroğlu ile anlaşarak muhalefetin oylarını artırmak için seçimden evvel çekilebileceğini belirtti. Kılıçdaroğlu anketlere nazaran misyondaki Erdoğan’dan önde. Fakat İnce bu tarafta bir baskıya boyun eğmeyeceğini vurguladı, Habertürk televizyonunda muhalif basında kendisini eleştirenlere atıfta bulunarak, “Muharrem İnce çekil deniyor. Seçimi kaybedeceğiz, hatalıyı şimdiden ilan edelim, kederleri bu.” tabirlerini kullandı. Sorunun hassasiyeti nedeniyle ismini belirtmek istemeyen üst seviye bir muhalefet yetkilisi, İnce’nin adaylığının Erdoğan’ın birinci tıpta mağlup edilmesini zorlaştıracağını lakin bunun aşılabileceğini zira muhalefetin İnce’ye ve Sinan Oğan’a verilen dayanağın seçim gününde yüzde 5’e kadar düşmesini beklediğini söyledi.
İSRAİL BASINI
THE JERUSALEM POST: “TÜRKİYE NEDEN ABD’YE TEKRAR SERT REAKSİYON GÖSTERDİ?”
Türkiye Dışişleri Bakanlığı, ABD’yi Kıbrıs ile bir mutabakat yaptığı için eleştirirken birebir vakitte devlet medyası TRT de ABD’ye reaksiyon gösteren bir makale yayımladı. ABD ile tansiyonu yükseltmeye yönelik olduğu bariz olan atak, Türkiye ve Rusya’nın daha yakın bir iştirake yöneldiği bir devirde yaşanıyor. Türkiye Dışişleri Bakanlığı yaptığı bir açıklamada şunları tabir etti: “GKRY’nin geçen ekim ayında ABD Savunma Bakanlığı bünyesindeki Ulusal Muhafızlar Ofisi Eyalet İştiraki Programına dahil edilmesinin akabinde New Jersey Eyaleti Ulusal Muhafızlarının kelam konusu program çerçevesinde GKRY Savunma Bakanlığı ile bir muahede imzalamasını kınıyoruz.” Türkiye’nin neye itiraz ettiği net değildi fakat Ankara, ABD ve Kıbrıs’ın yakından birlikte çalıştığını ve bunun Türkiye’nin Kıbrıs’ın kuzeyindeki işgaline ziyan vereceğini düşünüyor üzere görünüyor.
TRT ayrıyeten şu savda bulunan bir makale yayımladı: “Ankara ile Washington ortasındaki uzun uyuşmazlık ve tansiyonların listesi tek bir dinamiğe bağlanabilir; yani Washington’ın Ankara’nın ulusal güvenliğini ve kıymetli çıkarlarını görmezden gelmesine. Emsal formda (ABD Dışişlerinin 2021 yılı Teröre Ait Ülke Raporlarında) Ankara’nın yansısını çeken birçok nokta olmasına karşın rapor net bir ileti veriyor: ABD, Türkiye’ye yönelik öteden beri süren görmezden gelme siyasetini devam ettiriyor.” Makalede ABD, Türkiye’nin “terörle mücadele” uğraşlarını desteklememekle suçlanıyor.
Ankara “terörle” uğraş kisvesi altında muhalif siyasetçileri sık sık tutukluyor. Bu yüzden ABD’nin dayanak vermemesi şaşırtan değil. Ayrıyeten Türkiye’deki hükümet yanlısı medya, Erdoğan’ın yakın gelecekte Akkuyu’daki nükleer santralin açılışı için Putin’i ağırlayabileceğini söyledi. Kıbrıs konusunda ABD’yi kınamak, ABD’nin Büyükelçisi’ne soğuk davranmak ve savaş kabahatleriyle itham edilmesine karşın Putin’i kucaklamak için yapılan bu ataklar, Ankara’nın mayıstaki seçimler öncesinde ABD ile tansiyonu tırmandırma süreci kapsamında olabilir.
İTALYA BASINI
LA VOCE Dİ NEW YORK: “SIFIR ATIK… BM GEZEGENİ KURTARMAK İÇİN ÇÖP VE ATIKLARA KARŞI SAVAŞ İLAN ETTİ”
İnsanlık yılda iki milyar tondan fazla evsel katı atık üretiyor ve buna plastikler, dokumalar, çürüyen yiyecekler, hurda elektroniklerin yanı sıra madenlerden ve şantiyelerden çıkan döküntüler dahil. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri António Guterres perşembe günü BM Genel Şura Salonu’nda birinci Memleketler arası Sıfır Atık Günü münasebetiyle düzenlenen bir aktiflikte sözün tam manasıyla gezegenin çöp içinde boğulduğunu ve onu temizleme vaktinin geldiğini söyledi. Üst seviye toplantı, sürdürülebilir üretim ve tüketim kalıplarını teşvik eden “yeşil” ve döngüsel bir iktisada gerçek hareket etmenin acil muhtaçlığı konusunda farkındalığı artırmak için düzenlendi. Bu formda hükümetlere milyarlarca dolar kıymetinde tasarruf yaptırmanın yanı sıra yüz binlerce iş yaratılabilir.
Guterres’in açıkça söz ettiği üzere temelde “gezegenimize bir çöplük üzere davranıyoruz. Tek konutumuzu yok ediyoruz”. Genel Sekreter ayrıyeten ülkeleri tıpkı vakitte Sıfır Atık Müşavere Şurası Lideri olan First Lady Emine Erdoğan’ın liderliğindeki Türkiye’nin Sıfır Atık projesi üzere örneklerden ilham almaya teşvik etti. Emine Erdoğan tercüman aracılığıyla programda yaptığı konuşmasında dünyadaki tüm ömrün birbiriyle kontaklı olduğunu lakin endüstrileşmenin gezegeni kirleten çok tüketime yol açtığını belirterek, “Bu dehşetli görüntüyü beşerler yarattı. Lakin biliyoruz ki bu yıkımı durdurmak ve ortak meskenimiz olan dünyayı kurtarmak bizim elimizde.” sözlerini kullandı.
Erdoğan, “İnsanlık olarak artık ve birlikte hareket etmek zorundayız zira bu denklemde birlikte kazanacağız yahut kaybedeceğiz.” dedi. Erdoğan, Sıfır Atık projesiyle yaklaşık 650 milyon ton ham unsur tasarrufu yapıldığını ve geri dönüşümle dört milyon ton sera gazı emisyonunun ortadan kaldırıldığını bildirdi. Türkiye’nin First Lady’si, gezegeni müdafaa ve iklim değişikliğiyle uğraş kelam konusu olduğunda adalet ve eşitlik gereğine de vurgu yaptı. Sonra -BMGK’nın beş daimi üyesi olan Çin, Fransa, Rusya, İngiltere ve ABD’den bahsettiği- “dünyanın beşten büyük olduğunu haklı olarak öne süren” eşi Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kelamlarına atıfta bulundu. Erdoğan, “Adil bir sistem kurmak ve iklim değişikliğinin sonuçlarından derinden etkilenen ve üstlenecek hiçbir rolü olmayan ülkelere dikkat edildiği, sorumluluk paylaşımına dayalı önlemler almakla yükümlüyüz.” biçiminde konuştu.
CORRIERE DELLA SERA: “ERDOĞAN ARTIK TAHTINDAN EDİLME RİSKİYLE KARŞI KARŞIYA”
14 Mayıs, Recep Tayyip Erdoğan açısından gerçeğin ortaya çıkacağı gün olabilir. Mart 2003’te Hükümet Lideri seçildiğinden beri “krallığı” birinci defa çatırdıyor üzere görünüyor. Yapılan son anketler, rakibi Kemal Kılıçdaroğlu’nu dört puan önde -her ne kadar birinci tıpta kazanacak kadar olmasa dagösteriyor. Motto Research tarafından mart ayının ikinci yarısında yayınlanan bilgiler, Millet İttifakı başkanının, MHP’nin milliyetçilerini de kapsamına alan ve Cumhurbaşkanı’nın desteklediği oluşumun yüzde 38,6’sına karşı yüzde 42,2 düzeyinde olduğunu gösteriyor.
Erdoğan’ın şu ana kadar neredeyse mutlak gücünü tehlikeye atan iki öge bulunuyor: Birincisi, 6 Şubat tarihinde Türkiye ile Suriye ortasındaki bölgeleri vurarak 50 binden fazla insanın vefatına neden olan dehşet verici sarsıntı. Yardımlardaki yavaşlık ve pek çok binanın yapısındaki yetersizlik (Erdoğan’ın) paslanmaz popüleritisini krize soktu. İkinci nokta ise toplumsal demokratları, merkez sağı, sağı ve İslamcı oluşumları kapsayan ittifakın farklı ruhları ortasındaki aralıklara karşın tek bir aday etrafında birleşen muhalefet bloğunun oluşturduğu birlik oldu.
Ancak Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan’ı mağlup etmek için Kürt yanlısı parti HDP’nin oylarına da -bu durumun Meral Akşener’in ÂLÂ Partisinin anketlerde yüzde 12,5 düzeyinde olan milliyetçileriyle sürtüşme yaratmasına neden olmadanihtiyacı var. CHP önderi, şimdiye kadar bu durumun Akşener ile bir kopma yaratmasına neden olmadan yüzde 10,2 düzeyinde olan HDP’nin hiçbir aday çıkarmamasını elde etti. Doğal ki karşılaşma hala açık. Erdoğan, her türlü krizden sağ çıkmayı başaran epeyce başarılı bir siyasetçi: Ekonomik resesyonlar, sığınmacı acil durumları, yolsuzluk skandalları, protesto hareketleri ve hatta bir darbe teşebbüsünden sağ çıktı. Bu yıllar zarfında yargı, medya ve ordu üzerinde tam denetim elde etti. Kaybetmemek için her şeyi deneyecektir ancak kâfi olmayabilir.
JAPONYA BASINI
SHUKAN EKONOMIST: “TÜRKİYE’NİN UKRAYNA BARIŞINDA HİSSEDİLEN VARLIĞI… KRONİK ENFLASYONLA MÜCADELE”
-Ukrayna Barış Görüşmelerinde Güçlü Bir Varlık Gösteren Türkiye, Siyaset İdaresi ve Yapısal Problemler Nedeniyle Kronik Enflasyondan Muzdarip. Ülke Ayrıyeten Sarsıntılardan de Ağır Darbe Aldı– Son birkaç yıldır global ekonomiyi sarsan Koronavirüs krizi birçok ülkeyi olumsuz etkiledi. Bunun en bariz olduğu 2020 yılında global iktisat negatif büyüme yaşadı. Bu şartlara karşın Türkiye, 2020 yılında yüzde 1,9’luk olumlu ekonomik büyümeyi sürdürdü ve Koronavirüsün ülke iktisadı üzerindeki tesirinin çok az olduğu görülüyor. Lakin bu durumun nedeni, 2018 yılında liranın çöküşüyle tetiklenen memleketler arası finans piyasalarında yaşanan “Türkiye şoku”nun akabinde 2019 yılında yüzde 0,8’lik düşük bir ekonomik büyümeyle sonuçlanmasıdır.
Aslında Korona salgını sırasında Türkiye’de çok sayıda enfeksiyon teyit edilmiş ve enfeksiyon denetim tedbirlerinin bir sonucu olarak iktisat önemli biçimde olumsuz etkilenmiştir. Bununla birlikte iktisat Korona salgınının tesirlerini büsbütün atlatmış, 2021 yılında ekonomik büyüme oranı yüzde 11,4 ile global mali krizden sonra 2011’den (yüzde 11,2) daha yüksek olmuş ve 2022’de yüzde 5,6 ile istikrarlı bir formda büyümeye devam etmiştir. –Nüfus Artışı İç Talebi Artırıyor– Türkiye gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 60’ından biraz daha azını oluşturan hane halkı tüketimi ve yüzde 90’ından biraz daha azına ulaşan kamu yatırımları ve kurumsal sermaye yatırımları dahil sabit sermaye yatırımları ile iç talebe epey bağımlı bir ekonomik yapıya sahiptir. Ayrıyeten yaklaşık 85 milyonluk bir nüfusun yüksek oranda gençlerden oluşmasının yanı sıra orta ve uzun vadede beklenen istikrarlı nüfus artışının hane halkı tüketimi de dahil olmak üzere iç talebi artıracak itici bir güç olacağı kestirim edilmektedir.
Korona krizini takip eden ekonomik toparlanma sürecinde yüksek emtia fiyatları nedeniyle bilhassa besin, güç üzere günlük gereksinimler merkezli enflasyonun artmasına karşın ülkenin Merkez Bankası, kendini “faizi düşmanı” olarak konumlandıran Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın baskısı altında faiz oranlarının düşürülmesi üzere iktisat kurallarına nazaran düşünülemeyecek siyaset hareketlerine ek olarak minimum fiyatta değerli bir artış, sübvansiyonlar ve düşük faizli krediler üzere ekonomik teşvik önlemlerinin bir kombinasyonu da hane halkı tüketiminin artmasına yardımcı olmuştur
