Soçi dönüşünde uçakta gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan, “Putin hususla (Suriye) ilgili Türkiye’ye yönelik adil bir yaklaşım sürdürüyor.. Terörle gayret noktasında her vakit yanımızda olacağını bilhassa de tabir ediyor. Burada şunu bize ima ediyor; ‘Mümkün olduğunca bunları, rejimle birlikte çözme yolunu tercih ederseniz çok daha isabetli olur’ üzere bir yaklaşımı var” diye konuştu.
“Biz de diyoruz ki, şu anda bizim istihbarat örgütümüz Suriye istihbaratıyla aslında bu bahisleri yürütüyor lakin bütün problem sonuç almak” diyen Erdoğan, “Eğer istihbaratımız, Suriye istihbaratıyla bu çalışmayı yürütürken, buna karşın hala orada terör örgütleri fellik fellik at oynatıyorsa bu mevzuda bize takviye vermeniz gerekiyor diyoruz. Bu bahiste da mutabakatımız var” diye devam etti.
Erdoğan, Soçi’deki görüşmede Türkiye’de süren Akkuyu Nükleer Santrali tartışmalarının da gündeme geldiğini belirterek, “Akkuyu’daki çalışmaları yerinde, şahsen heyetimle birlikte izleyeceğim. Ondan sonra da Sayın Putin’e oradaki gelinen durumu aktaracağım, söyleyeceğim. Ona nazaran de yol haritamızı belirleyelim diyeceğim. Yani onlar da bir sefer katiyen süreci durdurmak üzere bir şeyi kabul etmiyorlar” dedi ve santrali 2023’te hizmete alma maksatlarının sürdüğünü vurguladı.
Erdoğan Rusya’nın Türkiye’ye doğal gaz tedariki ile ilgili olarak, “Sayın Putin’le ruble üzerinde mutabık kaldık. O da olağan mali noktada başka bir güç kaynağı olarak Rusya’ya ve Türkiye’ye inşallah kazandıracak” dedi.
İki başkanın görüşmesinde masadaki kıymetli bahislerden biri de tahıl anlaşmalarıydı. Cumhurbaşkanı, 24 Şubat’ta işgalin başlamasından bu yana bu hafta Ukrayna limanından çıkarak İstanbul Boğazı’nı geçen birinci tahıl yüklü gemi Razoni’nin “bir ilk” olduğunu vurgulayarak “Bunun ardında bu halde sırada olan 20 civarında gemi var” dedi. Öte yandan Erdoğan, Rusya’nın kendilerine “Bizim önemli manada çıkabilecek hazırlığımız var, gücümüz var. Bizdekilere ne vakit aracılık edeceksiniz?” diye sorduğunu ve Ankara’nın bu tarafta çalışmalarını sürdürdüğünü belirtti.
Erdoğan ayrıyeten Putin’in davetiyle Eylül ayında Özbekistan’da gerçekleştirilecek olan Şanghay Beşlisi toplantısına iştirak göstereceğini belirtti.
NTV Genel Yayın Direktörü Nermin Yurteri’nin aktardığına nazaran Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın uçaktaki gazetecilerin sorularına verdiği cevaplar şöyle…
Türk diplomasisi tüm dünyanın odağında. Bu manada imzalanan Tahıl Koridoru Mutabakatı nitekim çok başarılı sonuçlar doğurdu tüm dünya için. Merak edilen, Ukrayna ve Rusya savaşının önlenmesinde, bitirilmesinde bir ateşkes kelam konusu mu, yakın vakitte gerçekleşir mi ve Türk diplomasisi bu noktada rol alır mı?
Türk diplomasisi aslında üzerine düşen bu vazifesi başarılı bir biçimde sürdürüyor. Burada rastgele bir külfet kelam konusu değil. Fakat olağan tarafların buradaki yaklaşımı büyük kıymet arz ediyor. Şayet taraflar verilen kelamların üzerinde sahiden hassasiyet gösterip dururlarsa bu işi önemli manada çözebilecek bir imkana sahip olduğumuzu yahut da yaklaştığımızı görüyorum. Bunun olmaması için bu noktada bir sebep kelam konusu değil.
Putin’in ‘Mümkün olduğunca bunları, rejimle birlikte çözme yolunu tercih ederseniz çok daha isabetli olur’ üzere bir yaklaşımı var
Suriye ile ilgili bir soru yöneltmek istiyorum. Görüşmede bu mevzuyu ele aldığınızı söylediniz. Tel Rıfat ve Münbiç’e yönelik muhtemel askeri harekatla ilgili vakit zaman ‘Bir gece aniden gelebiliriz’ biçiminde açıklamalarınız oluyor. Daha evvel Rusya bu türlü bir askeri harekata karşı çıktığını, çok sıcak bakmadığını açıklamıştı. Bu tutumu devam ediyor mu Sayın Putin’in? Bugün yaptığımız görüşmelerde bu bahis hangi çerçevede ele alındı?
Sayın Putin hususla ilgili Türkiye’ye yönelik adil bir yaklaşım sürdürüyor. Terörle uğraş noktasında her vakit yanımızda olacağını bilhassa de söz ediyor. Burada şunu bize ima ediyor; ‘Mümkün olduğunca bunları, rejimle birlikte çözme yolunu tercih ederseniz çok daha isabetli olur’ üzere bir yaklaşımı var. Biz de diyoruz ki, şu anda bizim istihbarat örgütümüz Suriye istihbaratıyla esasen bu mevzuları yürütüyor ancak bütün sıkıntı sonuç almak. Şayet istihbaratımız, Suriye istihbaratıyla bu çalışmayı yürütürken, buna karşın hala orada terör örgütleri fellik fellik at oynatıyorsa bu mevzuda bize dayanak vermeniz gerekiyor diyoruz. Bu mevzuda da mutabakatımız var.
“Akkuyu’daki çalışmaları yerinde izleyeceğim”
Akkuyu Nükleer Santrali, Cumhuriyet tarihimizin en büyük projelerinden bir tanesi. Bunun kıymetli olmasının sebebi, yalnızca elektrik üretim kapasitesi değil, tıpkı vakitte güç arzı konusunda Türkiye’nin beklentilerinin bir kısmını karşılamasının öngörülmesi. Başka taraftan sizin güç konusunda da en başından beri çok sık vurgu yaptığımız hususlardan bir tanesi yerlileşme ve ulusallaşma. Bu çerçevede Rus tarafı ile bir Türk ortağın teşebbüsü olarak yola çıkan IC İçtaş vakit içinde değerli bir bilgi birikimi ve know-how üretmişti. Ancak kısa mühlet evvel enteresan bir gelişme oldu ve Rus tarafı Rosatom yarı yarıya ortak olduğu bu şirkette çalışmalarını durdurdu ve feshetti. Sanki bu mevzu gündeme geldi mi? Siz nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu adım bu projenin gecikmesi yahut Türk tarafının bir ölçü daha bu türlü taşeronlaştırılmasına neden olabilir mi? Bu türlü bir risk görülüyor mu?
Tabii bu türlü bir mevzuyu görüşmemek olamaz. Görüştük. Akkuyu Nükleer Güç Santrali, ülkemizin güç stratejisi içinde farklı bir değere sahip. Akkuyu’nun birinci reaktörünü 2023 yılında hizmete alma amacımız sürüyor. Bu konuları, Rus tarafıyla görüşmelerimizde bir defa daha ele aldık. ‘25 bin kişi şu anda çalışmıyor. Burası kapatıldı’ üzere sözler söyleniyor. Bu türlü bir şeyi ben de kabul etmedim, Rus tarafı da kabul etmiyor. Çalışıyorlar. Artık önümüzdeki hafta Mersin Taşucu’nda Abdülhamit Han sondaj gemimizi uğurlamaya gittiğimde birebir gün oradan Akkuyu’ya geçeceğim. Akkuyu’daki çalışmaları yerinde, şahsen heyetimle bir arada izleyeceğim. Ondan sonra da Sayın Putin’e oradaki gelinen durumu aktaracağım, söyleyeceğim. Ona nazaran de yol haritamızı belirleyelim diyeceğim. Yani onlar da bir kez muhakkak süreci durdurmak üzere bir şeyi kabul etmiyorlar.
“Ruble üzerinde mutabık kaldık”
Bütün dünya basını sizin bu ziyaretinizin iktisat boyutunu konuşuyor. Birkaç detay var mı? Bilhassa doğal gazda yeni bir mutabakat Türkiye-Rusya ortasında? Rus sanayicilere özgür bölgesi, Türkiye’de iş kurabilecekleri, bankalar ortası iştirak üzere bir ekip dev bir paket diye yazmışlar.
Bizim şu anda Türkiye olarak kapımız herkese açık. Ülkemizde kimler yatırım yapmak isterse biz onlara her türlü takviyesi veririz. Zira Türkiye dünyada yalnızca bu son gelişmelerde değil, bunun dışında da özgür pazar iktisadının en kıymetli bir açık kapısıdır. Alışılmış bu Soçi ziyaretinin bir hoş tarafı da şu oldu; Sayın Putin’le ruble üzerinde mutabık kaldık. Ruble noktasında bu alışverişlerimizi yapacağımız için o da doğal Türkiye-Rusya ortasında mali noktada farklı bir güç kaynağı olarak Rusya’ya ve Türkiye’ye inşallah kazandıracak. Bir de Rusya’nın Mir kartı var. Şu anda bizim beş bankamız bunun üzerinden çalışmalarını sürdürüyor. Burada da çok önemli gelişmeler var. Bu da tabi Rusya’dan gelen turistleri çok çok rahatlatan bir süreç. Onlarla alışverişini, otel ödemelerini yapabiliyorlar. Bu da tabi hem onlar için hem bizim için çok çok rahatlatıcı bir sistem. Bu ziyaretimizde Rusya Merkez Bankası Lideri ile bizim Merkez Bankası Liderimiz da görüşmelerini yaptılar.
Azerbaycan-Ermenistan tansiyonu konusunu sormak istiyorum. En son bir Azerbaycan askeri şehit oldu. Londra’daki Azerbaycan Büyükelçiliğe bir atak yapıldı. Rusya’dan da iki taraf için de itidal açıklaması geldi. Tansiyon artar mı? Bir yandan da provokasyon olabilir argümanları var.
İlham kardeşimle iki gün evvel bunları etraflıca konuştuk. Öncelikle bir Azerbaycanlı kardeşimizin şehit olmasına neden olan saldırıyı kınıyoruz. Karabağ, Azerbaycan’ın milletlerarası tanınmış hudutları içerisinde yer alan Azerbaycan toprağıdır. Azerbaycan, tabiatıyla topraklarında yasadışı hiçbir silahlı ögenin bulunmasını istemiyor. Üçlü Bildiri’den bu yana yaklaşık iki yıl geçti. Ermenistan’ın buradaki taahhütlerini de bir an evvel yerine getirmesi kıymet taşıyor. Azerbaycan’ın Londra Büyükelçiliğine saldırıyı da kabul edilemez buluyoruz. Bu olayın ciddiyetle ve ayrıntılı bir biçimde soruşturularak faillerine gerekli cezaların verileceğini ümit ediyoruz.
“Eylül’de Şanghay Beşli’si toplantısına katılacağız”
ABD Temsilciler Meclisi Liderinin Tayvan’dan ayrılmasının akabinde Çin, işgal senaryosunu andıran bir tatbikat başlattı. Bu tansiyonun nereye evrileceğini düşünüyorsunuz? Pasifik’te mümkün bir çatışma, Türkiye’nin durumunu nasıl tesirler? Ekonomik manada bilhassa bir kriz çıkarsa hazırlık mıyız?
Biz hepsine hazırız, bir meşakkat yok. Bölgedeki gelişmeleri yakından takip ediyoruz. Ukrayna’daki savaş ve koronavirüs salgınının global iktisat ve istikrara olumsuz tesirlerinin sürdüğü bir devirde yeni bir krizin ortaya çıkmasına müsaade vermemeliyiz. Tayvan’la ilgili ortaya çıkan gerginliğin azaltılması için tüm tarafların sağduyulu ve itidalli hareket etmesi çok çok değerli. Eylül ayında Şanghay Beşlisi, Özbekistan’da toplanacak. Görüşmemizde Sayın Putin de rica etti; nasip olursa biz de inşallah oradaki toplantıya katılacağız. Şanghay Beşlisi’nin gerek üyeleri gerek gözlemci ya da diyalog ortağı olarak oraya katılacak olanlarla biz de bir arada olalım diyoruz. Örneğin Çin geliyor, öbür tarafta Suud gelecek, Katar gelecek. Orada onlarla bir ortada olmayı hedefliyoruz. Şu anda olağanüstü bir durum olmazsa inşallah ben de oraya katılacağım. Orada bunları çok daha düzgün kıymetlendiririz.
Avrupa derin bir güç kriziyle baş başa. Buna rağmen hem Almanya’nın hem Fransa’nın, Yunanistan’ın haksız argümanlarını sahiplenerek, savunarak Türkiye’yi gaye aldıklarını görüyoruz. Türkiye tam da tahıl ve güç krizini çözecek bir diplomasi ortaya koyarken Berlin ve Paris’ten gelen açıklamaları bu açıklamaları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bu taraflı açıklamalara Dışişleri Bakanımız gerekli cevapları verdi. Ne yazık ki Almanya da Fransa da Rum-Yunan propagandasına alet oluyor. Yunanistan’ın milletlerarası hukuku hiçe sayan adımlarına göz yumulurken, gerçek olmayan değerlendirmelerle ülkemizin eleştirilmesi kabul edilemez. Avrupa’nın istikrar ve güvenliği için Türkiye’nin yeri aşikâr. Bu rolümüzü global tahıl krizinin tahlilinde öncü olarak bir defa daha gösterdik. İstanbul’dan geçen Razoni kuru yük gemisi aslında bir birinciydi. Bunun ardında bu formda sırada olan 20 civarında gemi var. Hepsinden öte, şu anda Rusya diyor ki ‘Bizim önemli manada çıkabilecek hazırlığımız var, gücümüz var. Bizdekilere ne vakit aracılık edeceksiniz?’ İlgili bakanlıklarımız, birinci derecede de Ticaret Bakanlığımız bu işlerin şu anda sorumlusu olduğu için bu hususta süratle çalışıyorlar. Hele hele burada imzayı attıktan sonra sorumluluğu daha da artmış vaziyette. Rusya diyor ki ‘Benim malım çok fazla. Örneğin taban 40 milyon ton ben şu anda mal çıkarabilirim.’ Alışılmış ortada kara kediler var, güya Türkiye gemileri durdurmuş üzere dedikodu dolaştırıyorlar. Bu türlü bir şey yok. Bilakis, birinci gemi nasıl Lübnan’a gittiyse, bu cins gemilerin hepsi bizim üzerimizden gitmeleri gereken ülkelere ulaşmaları için yola revan olacaklar. Bunun aracılığını da Türkiye en hoş formda ortaya koyacak. İstanbul’daki kontratla sağladığımız o başarıyı bundan sonra da devam ettireceğiz.
Yunanistan’da çok enteresan bir gelişme oldu. İstihbarat Teşkilatı Lideri istifa etti. Münasebeti de Yunanistan muhalefet önderinin cep telefonundan casus yazılım bulunması. Miçotakis’in yeğeninin de işin içerisinde olduğu savları kelam konusu. Bir değerlendirmeniz olur mu?
Ben Yunanistan’ın iç işlerine karışmam. Bu onların iç işleridir.
“Zaho, PKK’nın bilindik taarruzlarının bir değişik versiyonu”
Kuzey Irak’taki Zaho olayını sormak istiyorum. Hem dış siyaset açısından hem iç siyaset açısından soracağım. 9 sivil öldürüldü iki hafta evvel. Bu 9 sivil defnedilmeden işi Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yaptığına dair tezvirat yaptılar. Zaho’daki son durum nedir? Bunu Türkiye’ye karşı global bir kumpas olarak değerlendirenler oldu. Bu türlü bir kumpas var mı? Birileri sanki Suriye’ye operasyon yapılacakken bu türlü işler mi yapıyorlar?
Daha evvel gerek Dışişleri gerekse Savunma Bakanlığımız açıklamaları yaptı. Bu, terör örgütü PKK’nın bilindik ataklarının bir değişik versiyonu. Nasıl bugüne kadar bu çeşit şeyleri yapıp ondan sonra kaçtıysalar, ortada görünmeme üzere yolları seçtiyseler artık burada da yeniden tıpkı formda bu çeşit suikastları yaptıktan sonra topu çabucak Türk Silahlı Kuvvetleri’nin, Türkiye’nin üzerine atmışlardır. Olayın aslı budur. Buna yönelik de bugüne kadar yapılmış olan açıklamalarımızın gerisindeyiz. Natürel başta Amerika olmak üzere, Avrupa’nın değişik ülkelerine bunları Bağlantı Başkanlığımız da anlattı ve bu formda süreç devam ediyor. Biz birinci andan itibaren orada mahallî muhataplarımızla konuşmak, görüşmek, temas sağlamak suretiyle her hususta yardımcı olabileceğimizi, bu olayın açığa çıkması için elimizden geleni göstereceğimizi kendilerine söyledik. Bu teklifimiz hala baki. Onlar da teşekkür ettiler. Hatta oradaki yaralılarla alakalı şayet istek ederlerse onlara sıhhat dayanağı sağlayabileceğimizi kendilerine tabir ettik.
Sadece Kuzey Irak’ta yahut Irak’ta değil, biz oradan ülkemize alıp en yakın vilayetlerdeki kent hastanelerimizde, eğitim araştırma hastanelerimizde, ameliyatsa ameliyat, bakımsa bakım bunların hepsini yapabileceğimizi söyledik. Bütün muhataplarımıza taziyelerimizi ilettik. Bizim başlangıçtan itibaren yaptığımız bütün operasyonlarda sivillerin, tarihi, dini, kültürel yapıların ve etrafın dokunulmaz olduğunu, planlamada ve icrada katiyen bu hususlara hiçbir ordunun yapmadığı kadar dikkatli ve hassasiyetle yaklaştığımızı ek ettik. Zaho’daki olaydan sonra Musul Konsolosluğumuza bir hücum oldu. Oranın bir sivil amaç olduğu biline biline oraya aleni akın yapıldı. Kimin sivil maksatlara saldırabileceğini, bu alçaklığı kimlerin yapabileceğini herkesin görmesi lazım.
Zaho olayı iç siyasette yansıması da şöyle oldu. Olayın birinci saatlerinde HDP yetkilileri resmi toplumsal medya hesaplarından da dahil olmak üzere ‘Zaho ikinci Uludere’dir’ açıklamasını yaptılar. CHP Genel Lideri da HDP’nin ‘Zaho ikinci Uludere’dir’ açıklamasından iki hafta sonra Uludere’ye gitti ve bunu helalleşme konsepti altında yaptı. Bu helalleşme konsepti altında Uludere’ye gidilmesini, HDP’nin davetinin iki hafta sonra gidilmesini nasıl değerlendirirsiniz?
Biliyorsunuz ben Uludere’deki o olayda ebediyete irtihal eden bütün kardeşlerimizin aileleriyle bir ortaya geldim. Şırnak’ta Şerafettin Elçi Havalimanı’nın açılışında o ailelerle görüşmelerimi yaptım. Şahsen eşimi de Uludere’ye gönderdim. Eşim Uludere’ye gitti, oradaki ailelerle yerinde görüşmeler yaptı. Hasebiyle bizim Bay Kemal üzere kalkıp da nerede bir fırsatçılık var, o fırsatçılık anı geldiğinde onlarla bir ortaya gelmek üzere bir yaklaşımımız yok. Bay Kemal helalleşmeden bahsediyor. Sen bu sözle bir kez kendini açığa çıkarıyorsun. Nedir o? Bir yerde bir borç varsa gidersin helalleşirsin. Demek ki sen bu işlerde tarafsın. Bu türlü bir durum aslında kelam konusu. Onun için de helalleşme zarureti doğuyor. Bizim o denli bir helalleşme derdimiz yok. Zira biz bütün vatandaşlarımıza karşı her türlü yapmamız gerekenleri yaptık, yapıyoruz ve bundan sonra da birebir halde yapmaya devam edeceğiz. Bizim vatandaşlarımıza karşı hak noktasında evelallah bir sorunumuz yok, buna inanıyoruz. Hele hele orada belediyeyi de biz kazandığımız için, nasıl oluyor bu iş, hem o denli hem öyle…