4 Nisan Pazar günü “Merkez’in rezervlerine IMF piyangosu vurabilir” başlıklı haberle duyurduğu bahis, bugün G20 maliye bakanları ve merkez bankası liderlerinin IMF-Dünya Bankası bahar toplantıları çerçevesinde düzenlenecek oturumunda gündeme gelecek.
Reuters bugün geçtiği haberde “Dünyanın en büyük ekonomilerinin maliye bakanları ve merkez bankası liderleri, kırılgan ülkelerin salgın ile uğraş edebilmesi için Milletlerarası Para Fonu’nun (IMF) kaynaklarının yeni SDR (özel çekme hakları, IMF’nin rezerv parası) tahsisi ile 650 milyar dolar artırılmasına karar verdiklerini açıklayacaklar” sözlerine yer verdi.
TCMB’YE 6,4 MİLYAR DOLAR GELEBİLİR
Teklifin onaylanması durumunda bu yıl içinde Türkiye’ye 6 milyar 370 milyon dolarlık SDR transferi yapılacak. Kelam konusu kaynak, Merkez Bankası’nın (TCMB) brüt rezervlerine eklenecek.
Dünyanın 20 büyük iktisadının maliye bakanları ve merkez bankası liderlerinin bugünkü toplantısından sonra yayımlanacak bildirinin taslağına, beş yıl evvel Trump idaresinin ısrarı sonucu çıkarılan milletlerarası ticarette korumacılıkla gayret edilmesi sözü tekrar eklendi.
Reuters tarafından görülen bildiri taslağında iklim değişikliği konusundaki lisanın katılaştığı gözlendi.
TASLAKTA RİSKLERE DİKKAT ÇEKİLDİ
Taslakta, global ekonomik toparlanmanın kırılgan olduğu ve aşağı taraflı risklere maruz kaldığı belirtilirken, G20 maliye bakanlarının istihdamı korumak ve global ekonomik toparlanmayı desteklemek için tüm siyaset araçlarını kullanmaya kararlı oldukları tabir edildi.
Taslakta, G20 maliye bakanlarının yıl ortasına kadar milletlerarası şirketlerin vergilendirilmesi konusunda global kuralları belirlemeye kararlı oldukları da lisana getirildi.
Ayrıyeten G20 ülkelerinin COVID-19’a karşı aşılamayı global kamusal yarar olarak gördükleri de söz edildi.
ÖZEL ÇEKME HAKLARI (SDR) NEDİR?
SDR’lar, IMF’nin memleketler arası rezerv para ünitesidir ve dolar, euro, sterlin, yen ve yuana çevrilebilir. SDR’ların tahsisi için oylamada IMF genel konseyinde hissedarların yüzde 85’inin onayı gerekmektedir. ABD’nin yüzde 16.5’lik bir oy hakkı bulunduğu için Washington idaresinin görüşü belirleyicidir.
Şu ana kadar, IMF yaklaşık 285 milyar dolara eş paha 204.2 milyar SDR tahsis etti.
SDR DÜZENEĞİ NASIL ÇALIŞIR?
IMF, SDR’ları üye ülkelerin merkez bankalarına rezerv varlığı olarak ihraç eder. Merkez bankaları bu rezerv varlığını başka merkez bankalarıyla basitçe döviz değiş tokuşu yapmak için kullanabilir. Birçok merkez bankası istekli olarak bu değiş tokuşu yapar lakin bunu yapamazsa, IMF’nin hangi ülkenin SDR’ları kabul etmesinin gerektiğine dair karar verme gücü vardır.
SDR’ın kıymeti beş büyük milletlerarası para ünitesinin oluşturduğu sepet kurla günlük olarak belirlenir. Bu para üniteleri ve sepet kurdaki oranları şöyledir: Dolar (yüzde 42), euro (yüzde 31), yuan (yüzde 11), yen (yüzde 8) ve sterlin (yüzde 8).
Yeni bir SDR tahsisi çok süratli gerçekleşebilir. Milletlerarası toplulukta kâfi dayanak olduğu takdirde, resmi IMF süreci sadece birkaç ay sürebilir. 2009’un Haziran başında, IMF resmi olarak idaresi heyetine SDR tahsisi için teklif sundu ve Ağustos sonunda üye ülkeler SDR’larını aldılar.
NE KADAR ÖLÇÜDE BİR ARTIŞ OLACAK?
G20 toplantısının bildiri taslağına nazaran, dünyanın en büyük 20 iktisadının maliye bakanları ve merkez bankası liderleri 650 milyar SDR tahsis edilmesine yeşil ışık yaktılar. Bu ölçü, daha evvel mümkün olarak görülen 500 milyar dolardan daha yüksek.
Morgan Stanley’deki ekonomistler, tahsis edilecek SDR’ın bu ölçüde belirlenmesinin pratik münasebetleri olduğuna dikkat çektiler. IMF’nin SDR tahsisleri için özel bir limiti bulunmuyor fakat ABD maddeleri, Kongre’nin onayı olmadan Hazine Bakanlığı’nın kabul edebileceği ve oylayabileceği SDR tahsis ölçüsünü sınırlıyor.
SDR tahsisinin ölçüsü, ABD’nin IMF’deki kotasından daha fazla olamıyor. Bu da, rastgele bir SDR tahsis ölçüsünü bilfiil yaklaşık 680 milyar dolarla sınırlamış oluyor.
EN ÇOK KİMLER SDR’DAN FAYDALANACAKLAR?
SDR’lar üye ülkelerin IMF’deki “kotaları” ile direkt orantılı tahsis edildiği için en büyük kısmı yardıma en az gereksinim duyan büyük ve varlıklı ülkeler elde edecek. ABD, Avrupa Birliği (AB) ve İngiltere sağlanan likiditenin neredeyse yarısını elde edecekler.
Analistler, 650 milyar dolarlık bir artışın düşük gelirli ülkelerin ek rezervlerine kabaca 21 milyar dolar ekleyeceğini iddia ettiler. SDR tahsisinden yaklaşık 400 milyar dolar elde edecek olan varlıklı ülkelerin yeni SDR’larının bir kısmını borç vermeleri yahut bağışlamaları halinde düşük gelirli ülkelerin alacağı ölçü çok daha fazla olabilecek.
Citi’deki analistler, yapılacak artışın Zambiya’nın rezervlerini iki kattan daha fazla arttıracağını ve Zimbabwe’nin rezervlerini ise altı katdan daha fazla arttıracağını hesapladılar. SDR tahsisi, ayrıyeten Arjantin, Türkiye, Sri Lanka, Güney Afrika, Pakistan ve Nijerya üzere ülkeler için de âlâ olacak. Bu ülkeler döviz rezervlerinde yüzde 10 ila yüzde 20 artış görecekler.